मराठेशाहीतील घोरपडे घराणी भाग 5

 मराठेशाहीतील घोरपडे घराणी
 भाग  5

इचलकरंजी संस्थानाचा इतिहास --------2



व्यंकटराव व अनूबाई हीं दोघेंहि आतां वयांत आलीं होतींक्त पेशव्यांनीं (१७२२) व्यंकटरावास रहाण्यांकरितां पुण्यांत वाडा बांधून दिला. आणि तेथच्या संसाराच्या सोईकरितां त्यास वडगांव (चाकण) हा सबंध गांव, पर्वतीनजीकचा बाग व हडपसर येथील बाग इनाम दिला.

याप्रमाणें पुण्यांत रहाण्याची सोय झाल्यामुळें व्यंकटराव वर्षांतून कांहीं दिवस तेथें रहात असत. त्यांस दोन अपत्यें झालीं. पहिली कन्या वेणूताई व दुसरा पुत्र नारायणराव ही वेणूताई ही पुढें पेशवाईंतले प्रसिध्द सरदार त्रिंबकराव मामा पेठे यांस दिली.
इ.स.१७३० मध्यें सातारकर व करवीरकर यांच्या दरम्यान वारणातीरीं जी लढाई झाली तींत व्यंकटराव घोरपडे हे करवीरकरांकडून लढत होते. सभोवतीं संभाजींचें राज्य आपण दूर एकटे पडल्यामुळें अपली काय जीं खेडीं आहेत तीं तात्काळ हातचीं जाऊन नाश होईल, या भयानें ते त्यांच्या फौजेंत हजर झाले असावे. या लढाईत करवीरकरांचा पराभव होऊन भगवंतराव अमात्य व्यंकटराव घोरपडे वगैरे करवीरकरांकडील प्रमुख असाम्या कैद झाल्या. शेवटीं बाजीराव पेशव्यांनीं दहा हजार रूपये दंड भरून आपल्या मेहुण्याची सुटका करून घेतली.
यापुढें शाहूनें आपल्याजवळ रहाण्याविषयीं व्यंकटरावास आज्त्रा केल्यावरून साता-यास ते राहिले. पूर्वी त्यांचें पथक पांचशें स्वारांचें असतां आतां सातशें स्वारांचे झालें. त्या पथकास शाहूकडून सरंजामास यावेळीं आणखी कडलास, पापरी व बेडग हे गांव मिळाले व वाडा बांधण्याकरितां सातारा येथें जागा मिळाली. त्या पेठेचें अद्यापि व्यंकटपुरा हें नांव प्रसिध्द आहे.
व्यंकटरावांचे पुत्र नारायणरावतात्या यांचें लग्न याच वेळीं झालें. त्यांच्या स्त्रीचें नांव लक्ष्मीबाई. पूर्वी व्यंकटराव लहान होते तोंच त्यांच्या वडिलांनीं देशमुखीचा मामला त्यांच्या हवालीं करून व त्यांस वडिलांनी देशमुखीचा मामला त्यांच्या हवालीं करून व त्यांस त्र्यंबक हरि पटवर्धन हे दिवाण नेमून देऊन त्यांजकडून त्या वतनाचा करभार करविला. तसेंच आतां नारायणराव वयांत येण्याच्या पूर्वीच व्यंकटरावांनीं तीच देशमुखी त्यांच्याहि हवालीं केली व त्र्यंबक हरि यांसच त्यांचे दिवाण नेमून दिले. (१७३३).
सन १७३९ त व्यंकटरावांनीं इचलकरंजीचें ठाणें वसवण्याची सुरूवात केली. गांवकुसवापैकीं अमुक उंचीचा व रूंदीचा भाग रयतेपैकीं प्रत्येक कुळानें बांधून द्यावा, याप्रमाणें ठराव करून त्यांनीं गावक-यांकडून सक्तीनें गांव कुसूं घालविलें.