महाराजा तुकोजीराव होळकर (तृतीय )

 

महाराजा तुकोजीराव होळकर (तृतीय ) ( जन्म : - नोव्हेंबर 26 , 1890 , मृत्यू - 21 मे1978 ) महाराजा तुकोजीराव होळकर यांचा जन्म १८९० मध्ये झाला, इंदोरच्या देल्ही कॉलेज व सिटी कॉलेज मध्ये त्यांचे शिक्षण झाले शिवाय शिक्षणार्थ काही दिवस ते अजमेर ला देखील होते. १९१० साली तुकोजीरावांनी युरोपचा प्रवास केला. १९९१ मध्ये महाराणी व्हिक्टोरियाच्या अभिषेक कार्यक्रमाप्रसंगी दिल्ली दरबारात तुकोजीराव हजर होते. येथे तुकोजीरावांचा मोठे आदरातिथ्य करण्यात आले. सन १९१२ मध्ये निमाड येथे पडलेल्या भीषण दुष्काळात महाराज साहेबांनी निमड चा दौरा केला. जनतेची व्याकुळता जाणून घेत असतानाच. लोकांना अन्न आणि रोखस्वरूपाची मदत महाराजांनी केली. शिक्षणाविषयी तुकोजीराव मोठे आग्रही होते. शिक्षण प्रसार झाला तरच राज्याची प्रगती होऊ शकते हे त्यांनीजोखले होते.सन १९१४ मध्ये क्षय रुग्णांसाठी महाराजांनी एक सुश्रुषाकेंद्र उघडले. १० एप्रिल १९१४ मध्ये हुकुमचंद मिल च्या पायाभरणी कार्यक्रम तुकोजीरावांच्या हस्ते झला.१९१६ मध्ये प्रिंस यशवंतराव होळकर यांच्या नावे होळकर लोहाचा कारखाना, प्रकाशनासाठी एक प्रिंटीग प्रेसचे, थर्मल कारखाना, रेशीम कारखाना यांची स्थापना केली. एकीकडे औद्योगिकक्रांती करत असताना दुसरी कडे जुन्या चालीरीतीत अडकून पडलेल्या समाजाला प्रवाहाबरोबर वाहण्यास तुकोजीरावांनी विशेष प्रयत्न केले. सामाजिक सुधारणेसाठी विशेष कायदे महाराजांनी आमलात आणले. पूर्वापार चालत आलेल्या बालविवाह पद्धतीवर तुकोजीरावांनी बंदी आणली. विधवा विवाह, सिव्हिल मॅरेज अॅक्ट यांसारखे कायदे त्यांनी पास करून घेतले.साहित्य क्षेत्रातील प्रगती साठी महाराज साहेबांनी साहित्य क्षेत्रातील प्रगती साठी कवी, लेखक, कलाकार यांना वेळोवेळी मोलाचे सहाय्य करून त्यांचे उचित आदरातिथ्य देखील केले. वेळोवेळी इंदूर मध्ये हिंदी आणि मराठी साहित्य संमेलने आयोजित केली जात असत.असे हे बहुरंगी, बहुढंगी, कार्यशिरोमणी महाराजा तुकोजीराव होळकर (तृतीय) परंतू थोरल्या बाजीरावांचा कणा बनलेले आलम हिंदोस्ताँवर जरब बसवणारे मल्हारराव होळकर आणि समाजाला पुण्यत्वबहाल करणाऱ्या अहिल्याबाई यांच्या खेरीज होळकर घराण्यातील तिसरे नाव आज कुणाला माहीत नाही