" श्रीशंभु कृपा करील !"

 

" श्रीशंभु कृपा करील !"

शके १६४२ च्या चैत्र व. ८ या दिवशी शाहू छत्रपति यांच्याकडून पहिले बाजीराव पेशवे यांना कऱ्हाडनजीक मसूर येथे पेशवाईची वस्त्रे मिळाली.

विशेष आजारी नसतांना बाळाजी विश्वनाथ एकाएकी मरण पावले. त्यांच्या मृत्युसमयीं बाजीराव एकोणीस वर्षांचे होते. लहानपणापासून बाजीराव बाळाजीबरोबर वागत असल्यामुळे प्रत्यक्ष परिस्थितीचा व राजकारणाचा अनुभव त्यांस चांगलाच होता. धनाजी व चंद्रसेन जाधव, कान्होजी आंगरे, दमाजी थोरात, निजाम, सय्यद बंधु, इत्यादि लोकांच्या संबंधीची माहिती आणि त्यांतील डावपेंच बाजीरावच जाणत होता. लेखन, वाचन, हिशेब, घोड्यावर बसणें, कसरत, भाल्याची फेंक या तत्कालीन शिक्षणांत तो तरबेज होता. महत्त्वाकांक्षा, शौर्य व धाडस हे गुण तर त्याच्या अंगी उपजतच होते.

"नानाविध संकटें, व आणीबाणीचे प्रसंग त्यास अनुभवावे लागल्यामुळे त्याचे शरीर व मन काटक व बलसमृद्ध बनले होते... बाळाजीच्या मृत्यूनंतर राज्याचा प्रपंच पुढे कोण चालवील, आपुलकीच्या भावनेने आपणांशी अनुरक्त राहून राज्याचा वाढणारा पसारा कोण सांभाळील, स्वार्थी व आपमतलबी सरदारांना आळा कोण घालील, ही चिंता शाहू राजांस उत्पन्न झाली.” पेशवाईची वस्त्रे कोणास द्यावीत हा प्रश्न निर्माण झाला. “नंतर वस्त्रांचे बोलणे लागले. ते काळी बाजीरावसाहेच बहुत उद्दाम प्रकृतीचे, अवघा वेळ शिपाईगिरीत मग्न, राज्यभार चालवावयास सबुरी असावी तो भाव नव्हता. यामुळे या पदाचे उपयोगी नाहीत. अशी राजश्री यांसी बहुतांनी मसलत दिली. सर्वांचे ऐकून घेऊन सर्वांस एक उत्तर दिले की, बाळाजी विश्वनाथ यांनी या राज्यांत जीवादारभ्य श्रमसाहस करून पुढे सुख भोगिले नाही. याजकरितां यांस तूर्त वस्त्रे देतो. याचे दैवी असल्यास श्रीशंभु कृपा करील ; उपयोगी नाही असें दिसल्यास पुढे विचार होईल. अशी श्री देवाची प्रार्थना करून महाराजांनी बाजीरावसाहेबांसी वस्त्रे दिली.” याच प्रसंगी चिमणाजी बल्लाळास पंडित किताब, दमाजी थोरातास सरंजाम व पुरंदरे यास मुतालिकाची वस्त्रे मिळाली.

-१८ एप्रिल १७२०