लेणी.महाराष्ट्राला लाभलेल शिल्पकलेच सुंदर लेण.

 लेणी.महाराष्ट्राला लाभलेल शिल्पकलेच सुंदर लेण.

पोस्तसांभार ::केतन  पुरी 

भारतात आढळणाऱ्या 1200 लेण्यांपैकी जवळ-जवळ 800 लेण्या एकट्या महाराष्ट्रात आढळतात.इथल्या सह्याद्रीने केवळ शुरवीरांचेच संगोपन केले,असे नाही तर अनेक जगप्रसिद्ध आणि सर्वांना आश्चर्य करायला भाग पाडणाऱ्या लेण्याही आपल्या अंगा-खांद्यावर गोंदून घेतल्या.

निसर्गाच्या विविध रंगछटांचा योग्य वापर करुन हजारो वर्षाखाली तीन-तीन मजले खोदून केलेले कोरीवकाम आणि भित्तीचित्रे आजही एक आश्चर्य आहे.मानव आधीच्या काळात किती प्रगत होता,यावरून लक्षात येते.वेरूळ येथील कैलास शिल्प हे त्याचे मूर्तिमंत उदाहरण.

मराठवाड्यामधे असणाऱ्या जगप्रसिद्ध अजिंठा-वेरूळ येथील लेण्या,औरंगाबाद लेणी,घटोत्कच लेणी,पितळखोरे लेणी,लातूर नजीक असनारी खरोसा लेणी,अंबेजोगाई येथील हत्तीखाना,पांडव लेण्या,धाराशिव लेण्या यांचे अस्तित्वच आता नष्ट होत चालले आहे.
हीच गत पश्चिम महाराष्ट्रात आढळणाऱ्या दुर्लक्षित लेण्यांची.कराडची जखिनवाडी लेणी,साताराजवळील पाटेश्वर लेणी,बोरीवली येथील मागाठाणे लेणी,जुन्नर परीसरात आढळणाऱ्या तुळजा लेणी,गणेश लेणी,अंबाअंबिका लेणी,शिवनेरी,नानेघाट लेणी,गीध विहार-भीमाशंकर येथील लेण्या आपल्या गतवैभवाच्या खुणा जपत आजही त्याच डौलाने उभ्या आहेत पण दुर्लक्षित..!!

उन,वारा,पाऊस,झाडी यांमुळे कितीतरी लेण्यांची प्रवेशद्वारे बुजली आहेत,पडली आहेत.साप,विंचू,कटेरी वनस्पती,मधमाशांचे पोळे,साचलेले पाणी यामुळे लेण्या पाहणे जिकारीचे ठरते.त्यात ठिकठिकाणी असनारी अस्वच्छता,विद्रूपिकरन याने लेण्यांची शोभा आणखी खराब झाली.

28 एप्रिल 1819 ला जॉन स्मिथ नावाच्या इंग्रज अधिकाऱ्याने अजिंठा येथील 10व्या लेणी मधे एका भिंतीवर आपले नाव कोरले.आज या ऐतिहासिक ठिकाणी,गड-किल्ल्यांवर,लेण्यामधे आपल्या गलिच्छ रंगरंगोटीने वास्तू विद्रूप करणारे बहुदा या स्मिथचेच वंशज असावेत.

आपल्या वैभवशाली इतिहासाचा अमूल्य ठेवा आपनच जपायला हवा.ती आपली जबाबदारी आहे.

केतन पुरी.
आम्हीच ते वेडे ज्यांना आस इतिहासाची.