चक्रवर्ती सिंघणदेव महाराज

 Post  By

Shantanu Jadhav

 Maharashtra History

चक्रवर्ती सिंघणदेव महाराज; भारताच्या डेक्कन भागातील यादव घराण्याचे ते सर्वात शक्तिशाली राज्यकर्ते होते. महाराज सिंघणदेव यांचा जन्म 1186 साली सिन्नर येथे झाला. त्यांच्या आईचे नाव भागीरथीबाई, वडिलांचे नाव जैतूगीदेव. दरम्यान, त्यांचे आजोबा भिल्लमदेव हे चालुक्य फेडाल प्रभू होते. नंतर महाराज भिल्लमदेव यांनी 1187 साली स्वतंत्र घोषित करून सिन साम्राज्य स्थापन केले. 1187 साली देवगिरी येथे किल्ला बांधला आणि देवगिरीला राजधानी बनवले. 1187 ते 1191. या काळात त्यांनी महाराष्ट्रावर राज्य केले. 1189 साली त्यांनी सुरतूर येथील लढाईत होयसाळा शासक बल्लाळ यांचा पराभव केला. 1191-1200. पासून राज्य करणारे त्यांचे पुत्र महाराज जैतूगीदेव यांनी यशस्वी केले. तर दुसरीकडे उत्तर भारतात मोहम्मद गोरी यांनी अजमेरचा सम्राट पृथ्वीराज चौहान यांचा निर्णायक पराभव केला, त्यानंतर त्यांनी 1192 मध्ये घियाथ अल-दिन मुहम्मद यांच्यासाठी केला कनैजचा राजा जयचंदचा पराभव केला. अल-दिन मुहम्मदाने मोहम्मद गोरीला महाराष्ट्रावर आक्रमण करायला पाठवले, महंमद गोरीने माळवा आणि गुजरात या दोन राज्यांना ताब्यात घेऊन महाराष्ट्रावर आक्रमण केले, जेव्हा महाराज जैतूगीदेव यांनी महाराष्ट्राच्या हद्दीतून ढकलले.

यानंतर मोहम्मद गोरीने महाराष्ट्रावर तीन वेळा आक्रमण केले, 1195 साली, 1196 साली आणि 1197 साली महाराष्ट्रावर आक्रमण केले, तेव्हा महाराज जैतूगीदेव यांनी त्यांचा छळ केला. महाराज जैतूगीदेव वारंगल येथे वारंगलचा राजा महादेव सोबत लढायला गेले, युवराज सिंघणदेवही गेले, 12 वर्षांचे असताना वारंगल येथे महादेवाशी लढले, लढाईत युवराज सिंघणदेवा शत्रूंशी शौर्याने लढत होते महाराज जैतूदेवी होते विजयी भव आंध्र सेन साम्राज्य च्या अधिपत्याखाली आला, वयाच्या 13 व्या वर्षी चक्रवर्ती सिंघणदेव महाराजांचा विवाह पूर्व खान्देश चे सुभेदार सोमनाथराव यांची कन्या जेहाबाई शी झाला, त्यानंतर महाराज जैतूगीदेव यांचे निधन 31 ऑगस्ट 1200 रोजी झाले वयाच्या 35. व्या वर्षी महाराज सिंघणदेव हे वयाच्या 15. व्या वर्षातच सून साम्राज्याचे चक्रवर्ती बनले. 1201 साली घारीद शासक घियाथ अल-दिन मुहम्मद यांनी मोहम्मद गोरी यांना पुन्हा महाराष्ट्रावर आक्रमण करण्यासाठी पाठवले. मोहम्मद गोरी यांनी महाराष्ट्रावर पुन्हा एकदा आक्रमक. मोहम्मद गोरी ला काय माहीत चक्रवर्ती सिंघणदेव महाराज लहानपणापासून शूरवीर आहेत.

मोहम्मद गोरी यांनी विंध्याभर नर्मदा नदी ओलांडून महाराष्ट्रात प्रवेश केला. मोहम्मद गोरी महाराष्ट्रात दाखल झाल्याची बातमी लवकरच महाराजांपर्यंत पोहोचली. लवकरच मोहम्मद गोरीसोबत युद्धावर गेला. मोहम्मद गोरी विदर्भात होते 70,000 कैवलरी आणि 20,000 शिशु. महाराजांकडे 35,000 कैवल, 34,000 सैन्य होते, ते अशी फौज घेऊन विदर्भात आले, चक्रवर्ती सिंघदेव महाराज आणि मोहम्मद गोरी यांच्यात मोठी लढाई झाली, त्यात चक्रवर्ती सिंघणदेव महाराज जिंकले आणि मोहम्मद् गोरी हरले, मोहम्मद गोरि गझनीवर परतले पराभव झाला. 1202 साली घियाथ अल-दिन मुहम्मद यांच्या मृत्यूनंतर मोहम्मद गोरी गझनीचा सुलतान बनला.

1206 साली विजयपूर येथील आत्ताच्या विजयपूरचा विजय महाराजांनी केला होता. विजयपूरची जहागिरी महाराजाने सरदार केशवराव यांना दिली. 1215 साली महाराजांनी माळवा उत्तरेत घुसवून माळवा ताब्यात घेतला, आणि दक्षिणेस सुभेदार महादेवराव यांनी बनवासी ताब्यात घेतले, आणि महाराजांनी कराड संस्थानची जाहेडी सुभेदार महादेवरावांना दिली.

1216 साली महाराजांनी राजधानी कोल्हापूरचा राजा भोजदेव यांचा पराभव केला होता आणि शिलाहारांचे राज्य सेन साम्राज्यात विलीन झाले होते, चक्रवर्ती सिंघदेव महाराजांनी राजा भोजदेव यांची कन्या कवळाबाई यांच्याशी विवाह केला होता. 1219 साली महाराजांनी राजपूताना आणि सिंध या दोन राजवटींवर विजय मिळवला,

1220 साली चक्रवर्ती सिंघणदेव महाराज यांनी गुजरातला रवानगी केली. सरदार सोमेश्वररावांच्या नेतृत्वात सरदार सोमेश्वररावांनी पाटण येथे भीमदेव राजाशी लढला, या लढाईत भीमदेव पराभूत झाला, दक्षिणेकडे महाराजांनी तुंगाभद्रा नदीच्या उत्तरेकडे भाग गाठला, त्यानंतर महाराजांनी गोंडवाना आक्रमण करून या राज्यावर विजय मिळवला.

जेव्हा दिल्लीच्या सुलतान इल्तुटमिशने 1235 साली विल्सा राज्यावर आक्रमण केले आणि महाराष्ट्रावर आक्रमण केले, तेव्हा त्याला ग्वालियर, काशी, मथुरा आणि पटना या शहरांवर कब्जा केला, पाठोपाठ म्हैसूर, त्रावणकोर आणि तामिळनाडू महाराष्ट्र राज्य महाराजांच्या काळात भरभराट झाली, महाराष्ट्रातील जनता सुखात होती, चक्रवर्ती सिंघणदेव महाराजांना दैवत मानत होती. चक्रवर्ती सिंघणदेव महाराज यांचे 23 डिसेंबर 1246 रोजी वयाच्या 61. व्या वर्षी निधन झाले.

स्वराज्य संस्थापक छत्रपती शिवाजी महाराज यांच्या मातोश्री जिजाबाई चक्रवर्ती सिंघणदेव महाराज यांच्या वंशज होत्या.