इचलकरंजी, सं स्था न. भाग १२

 

इचलकरंजी, सं स्था न.

भाग १२

नारायणराव बाबासाहेब आणि त्यांचा वंश

नारायणराव बाबासाहेब ज्या वेळी गादीवर बसले त्यावेळी इचलकंरजी संस्थानची स्थिती समाधानकारक नव्हती. करवीरकरांचे व इचलकंरजीकराचें वैमनस्य असल्यामुळे करवीरकर, इचलकरंजीकरांना नेहमी त्रास देत असत. पण पुढे १८२७ मध्ये ब्रिटिश सरकारच्या मध्यस्थीनें या दोन्ही संस्थानात तह घडून आला व इचलकरंजीकरांना पूर्वीचा सर्व मुलुख मिळाला, नारायणराव हें चांगले लढवय्ये होते. त्यानी खडर्याच्या लढाईत पेशवे सरकारला चांगली मदत केली होती. ते द्दढनिश्चयी व धोरणी होते. विपत्तीच्या स्थितीतहि त्यांनी आपल्या कर्तबगारीची पराकाष्टा करुन इचलकंरजी संस्थानाचे रक्षण केले, ही गोष्ट सर्वसमंत आहे. हे सन १८२७ साली वारले. त्यांना दोन मुलगे व पांच मुली अशी एकंदर सात अपत्यें होती.

नारायणरावांच्या मागून त्यांचे जेष्ठ पुत्र व्यंकटराव गादीवर बसले. त्यांना पुत्रसंतान नव्हते. हे इ.स.१८३८त निवर्तले. त्यांच्या मागून त्यांचे धाकटे बंधू केशबराव तात्या हे संस्थानचे मालक झाले. यांच्या अमदानीत, इचलकंरजी संस्थानचा दर्जा खरोखर काय आहे याचा निकाल लागला. इचलकरंजी संस्थान हे करवीरकर छत्रपतीच्या ताब्यांतले आहे असें इंग्रजसरकारने ठरविलें. अशा रीतीने करवीररांचे ताबेदार होऊन राहण्यापेक्षा संस्थानच्या उत्पन्नास रामराम ठोकून काशीस जाण्याचें तात्यासाहेबानी ठरविले. पण सरकारचे त्यावेळचे पोलिटिकल खात्याचे अधिकारी यांनी 'कोल्हापूरकर महारांजाची ताबेदारी नुसती नावांची आहे त्यामुळे महाराजांचा व तुमचा प्रत्यक्ष संबंध येत नाही व तुमचा दर्जाहि कमी होत नाही' असें सांगितल्यावरुन शेवटी तात्यासाहेब पुन्हां संस्थानचा कारभार पाहूं लागले. याचवेळी सरकारकडून असेंहि आश्वासन देण्यांत आले होते की 'इचलकरंजीकर यांस कारणपरत्वें दत्तकाविषयी तजवीज करणे झाल्यास, सरकार त्याचा विचार करील आणि हुकूम देणे तो कोल्हापूर प्रांताची तशीच दक्षिण महाराष्ट्रदेशाची अशा प्रकारची जी वहिवाट असेल तीस अनुसरुन सरकारास वाजवी वाटेल तेच करील केशवराव तात्या हे इ.स.१८५२ मध्यें वारले. त्यांना पुत्रसंतान नसल्यामुळे, तात्यासाहेबाच्या मातोश्री गंगाबाई व पत्नी यशोदाबाई यांनी दत्तक घेण्याबद्दलची परवानगी सरकारकडे मागितली व सरकारच्या परवानगीनें १८५३ साली यशोदाबाईनी, विसाजीपंत हुपरीकर यांचा मुलगा दत्तक घेतला व त्याचे नाव व्यंकटराव ठेवले. पण व्यंकटराव हे एकदोन वर्षातच वारले. आणि पुन्हा दुसरा दत्तक देण्याची पाळी आली. यावेळी सरकारने पुष्कळ अडचणी आणल्या. पण सरतेशेवटी दत्तक घेण्याची परवानगी देण्यात आली. नंतर विश्वनाथराव हुपरीकर (तासगांवकर) यांचा मुलगा दत्तक घेण्यात आला. पण १६।१७ महिनें या दत्तक मुलानें (गोंविदराव आबासाहेबानी) राज्यकारभार पाहिला नाही. तोच त्याचें आकस्मिक देहावसान झाले. पुढे थोडया दिवसानी आबासाहेबाची बायको पद्मावतीबाई यांनी हल्लीचे संस्थानाधिपती नारायणराव बाबासाहेब यांस दत्तक घेतले. याचें प्रवेशपरीक्षेपर्येतचे शिक्षण राजाराम हायस्कुलात होऊन नारायणराव हे १८८८ त प्रवेशपरीक्षा पसार झाले. पुढे त्यानी राजाराम कॉलेजमध्ये व विल्सन कॉलेजमध्ये, एलएल् बी पर्येतच्या अभ्यास केला. १८९२ साली याना संस्थानची अखत्यारी देण्यांत आली. याचा विवाह १८८६ साली झाला. हे विद्यासंपन्न व जिज्ञासू असल्यामुळे संस्थानात चांगल्या सुधारण घडवून आणण्याकडे यांचे नेहमी लक्ष असते. यांना सार्वजनिक कामाची फार हौस आहे. दक्षिणेतील इनामदार व सरदार याच्यातर्फेने हे १४।१५ वर्षे कायदेकौन्सिलमध्ये निवडून आले होते. यांना प्रवासाचा नाद असून त्यांनी जगाच्या निरनिराळया भागांत प्रवास केला आहे. हे स्वभावानें उत्साही असून यांची राहणी अगदी साधी आहे. महायुध्दामध्ये यांनी सरकारास शक्य तितकी मदत केली. यांना पुत्रसंतान नसल्यामुळे यांनी आपल्या पुतण्यास दत्तक घेतले आहे.