*भोपाळची लढाई*

 

*भोपाळची लढाई*

लेखन :गिरीश वणारे

जेव्हा मराठा सैन्याने पाच मोठ्या संस्थानांच्या एकत्रित सैन्याचा एकहाती पराभव केला.

बाबरने घातलेले मुघल साम्राज्य औरंगजेबाच्या काळात शिखरावर होते. इराणच्या शहापासून सुरुवात करून सर्व मोठमोठ्या संस्थानांना मुघलांची भीती वाटत होती, पण मयूर सिंहासनाला फक्त "मराठा स्वराज्याची" भीती होती.

छत्रपती शिवाजी महाराज हयात असताना औरंगाला महाराष्ट्रात पाय ठेवण्याची हिंमत नव्हती, पण त्यांच्या मृत्यूनंतर त्यांनी छत्रपती संभाजी महाराजांविरुद्ध जिहाद पुकारला, पण आम्ही 27 वर्षे लढा सुरूच ठेवला, शेवटी 1707 मध्ये देशद्रोही औरंगाचा पराभव झाला. मरण पावले आणि मुघलांनी त्याचा पराभव केला.भारतातून पाय उपटायला लागले.

छत्रपती शिवाजी महाराजांचे नातू आणि छत्रपती संभाजी महाराजांचे पुत्र छत्रपती शाहू महाराज यांनी दिल्ली आपल्या टाचाखाली घेतली होती.

मार्च 1737 मध्ये छत्रपती शाहू महाराजांचे प्रमुख बाजीराव यांच्या नेतृत्वाखाली 70,000 मराठा सैन्याने 250,000 मुघल सैन्याचा पराभव करून दिल्ली जिंकली.राजा हेमचंद्रानंतर पहिल्यांदाच मराठा साम्राज्याच्या रूपाने दिल्लीवर हिंदू राजवट लादली गेली.

बादशहाकडून खंडणी काढून मराठा साम्राज्याची ताकद दाखवून मराठा सैन्य महाराष्ट्रात परत येऊ लागले, पण या पराभवाने बादशहा हतबल झाला. मराठ्यांचा विजय ही मुघलांच्या विध्वंसाची सुरुवात होती.

बादशहाने हैदराबादच्या त्याच्या आवडत्या निजामाला भोपाळजवळ मराठा सैन्यावर हल्ला करण्यासाठी सज्ज राहण्यास सांगितले, उत्तरेकडून मराठा सैन्यासह बादशहाच्या सैन्यासह अवधचा नवाब, भोपाळचा नवाब, जयपूरचा राजा सवाई जयसिंग आणि भरतपूरचा राजा बदनसिंग.निजाम स्वतः मोठ्या तोफा घेऊन प्रधान बाजीरावांना संपवायला निघाला.

पण मराठे शत्रूंपेक्षा दोन पावले पुढे होते, निजाम आणि राजाची सर्व माहिती राऊला होती. निजामाचा समोरासमोर मुकाबला करण्याऐवजी मराठा सैन्य निजामाच्या हद्दीत घुसले आणि तिकडे हल्ले करू लागले.निजामाला याची माहिती मिळताच निजामाने आपल्या तोफांचा मारा केला आणि मराठा सैन्याच्या मागे गेला.

शेवटी भोपाळमध्ये दोन्ही सैन्य आमनेसामने आले, जयपूरचा राजपूत राजा सवाई जयसिंग याच्या सैन्याचे नेतृत्व दिवाण राजा अयामलकडे होते, जाट राजा बदनसिंगच्या सैन्याचे नेतृत्व त्याचा मुलगा प्रताप सिंग आणि भोपाळचा नवाब नवाब सादत यांच्याकडे होता. अवधचा अली खान. सेनापती तयार होताच आणि त्यांचा नेता हैदराबादचा निजाम-उल-मुल्क असफ होता, संपूर्ण उत्तर भारत मराठा सैन्याचा नाश करण्यासाठी एकवटला.

दुसरा होता बाजीराव, मराठा साम्राज्याचा अजिंक्य नेता आणि त्याचे मराठा सैन्य.

24 डिसेंबर 1737 रोजी प्रधान बाजीरावांनी शत्रूच्या सैन्यावर समोरून हल्ला केला आणि शत्रूंना रसद मिळू नये यासाठी चिमाजीअप्पा 10,000 सैन्यासह सज्ज होते.

मराठा सैन्याच्या प्रभारासमोर शत्रूचे सैन्य पराभूत झाले, लढाई सुरू होताच लवकर संपली, मराठ्यांचा प्रभार पाहून राजाने दिल्लीहून अधिक रसद देण्यास नकार दिला आणि हताश झालेल्या निजामाने नाक घासून आश्रय घेतला. . मराठा सैन्याचा निर्णायक विजय झाला, एका फटक्यात मराठ्यांनी उत्तर भारतातील मोठ्या राज्यांचा पराभव केला आणि संपूर्ण भारतावर राज्य करण्याचे त्यांचे स्वप्न पूर्ण करण्याच्या दिशेने वाटचाल केली.

दिल्लीवर हल्ला करण्यासाठी मराठ्यांचा नाश करण्याचे स्वप्न पाहणारा दिल्लीचा बादशहा या प्रचंड पराभवाने आणखीनच दुबळा झाला आणि हा विजय सम्राटाच्या ताब्यातील सर्व संस्थानांना मराठा साम्राज्याचा पराभव होणार असा इशारा बनला.

7 जानेवारी 1738 रोजी छत्रपती शाहू महाराजांचे मराठा साम्राज्याचे प्रतिनिधी प्रधान बाजीराव आणि मुघल प्रतिनिधी सवाई जयसिंग यांच्यात एक करार झाला ज्यानुसार नर्मदा आणि चंबळ नद्यांच्या दरम्यानचा माळवा प्रदेश मराठा साम्राज्याच्या पूर्ण नियंत्रणाखाली आला आणि राजाच्या ताब्यात गेला. विजयी मराठा सैन्य 5,000,000 रुपयांची युद्ध लुट घेऊन महाराष्ट्रात परत.

#धर्मरक्षक_मराठा

#मराठा_साम्राज्य

#बचेंगे तो ओर लढेंगे.