आपा खंडे राव

 

आपा खंडे राव

हे ग्वाल्हेर राज्यावर राज्य करणाऱ्या सिंधिया घराण्याचे महाराजा महादाजी सिंधिया (शासन 1768-1794) अंतर्गत सेनापती होते . त्याने 1790 च्या दशकात मुघल सम्राट शाह आलम दुसरा , आणि बहुतेक हरियाणा मराठा साम्राज्याच्या नियंत्रणाखाली आणले. जयपूर आणि जोधपूरच्या राजपूत राज्यांविरुद्ध लालसोटच्या लढाईनंतर ते मराठा सैन्यात सामील झाले . राजस्थानचे राजपूत , हरियाणाचे कचावा शेखावत ठाकूर शासक, शेखावती, हरियाणातील शीख मिसल , मुघल आणि भाटी राजपूत मुस्लीम यांना वश करून हरियाणा जिंकण्यासाठी त्यांनी जॉर्ज थॉमस (1793 ते 1797 पर्यंत चार वर्षे आपा खंडे राव यांच्यासाठी काम केले) ही सेवा दिली होती .

 

सध्याच्या हरियाणातील रेवाडीजवळ लासवाडी येथे मराठी सैन्याची शेवटची लढाई इंग्रजांविरुद्ध इ. सन. १८०३ मध्ये झाली. तेथील बोली भाषेत एक मराठी वीर आप्पा खंडेराव याचे नाव अजूनही आहे. हा आप्पा खंडेराव म्हणजे शिंदे यांचा एक सरदार खंडेराव हरी होय.

हा या भागात बरीच वर्षे शासक होता. माळवा-बुंदेलखंड हा तर मराठ्यांचाच होता. मराठी मंडळींच्या ताब्यात असलेल्या काही किल्ल्यांची नावे पाहिल्यावर मराठी संचार कोठवर होता ते कळून येईल. राघवगड, कलिंजर, बजरंगगड, पत्थरगड, घौसगड, पुराना किल्ला, अलीगड, कोईल, आग्रा, दिल्ली, खुशालगड, गोकुळगड, नरसिंहगड, बिदाखा, दीग, भरतगड, मेडता, ग्वाल्हेर, झाशी अशी अनेक नावे सांगता येतील.