मराठेशाहीतील घोरपडे घराणी भाग 18

मराठेशाहीतील घोरपडे घराणी भाग 18


इचलकरंजी संस्थान :अनूबाई घोरपडे---------7

रा ज का र ण सं न्या स  व  मृ त्यु :- तोतयाच्या मसलतीचा असा परिणाम झाल्यावर अनूबाईनें संस्थानच्या कारभारांतून आपले अंग काढून घेतलें. ती काशयात्रेस गेली होती इतकी माहिती मिळते पण कधीं गेलीं तें साल कळत नाहीं. तिला इ. स. १७८३ सालीं तुळापूर येथें देवाज्ञा झाली.
स्व भा व व र्ण न :- पतीच्या निधनानंतर ३८ वर्षे संस्थानचा सर्व कारभार अनूबाई ही स्वत:च पहात होती. नानासाहेब पेशव्यांच्या अखेरीपर्यंत बहुतेक स्वाऱ्यांत ती हजर असे. तिचा मुलगा किंवा त्याच्या मृत्यूनंतर तिचा नातू व व त्यांचे कारभारी माहिमींवर जात इतकेंच, परंतु त्यांच्या फौजेची तयारी करणें व त्यांस पैशाचा पुरवठा करणें ही जबाबदारी अनूबाईच सांभाळीत होती. दरबारचीं कामेंहि सर्व तीच करून घेत असे. तिची हिंमत, धोरण व महत्त्वाकांक्षा जबरदस्त होतीं. तिचे भाचे नानासाहेब व भाऊसाहेब व दादासाहेब यांवर तिची चांगली छाप होती. त्यांच्या लष्करांत प्रत्येक स्वारींत हजर राहून अनूबाईनें आपले बेत सिद्धीस नेण्याची संधि कधीं गमावली नाहीं व त्या कामीं कधीं आळस केला नाहीं ! तिचा पुत्र नारायणराव यास तिनें कधीं स्वतंत्रपणें वागूं दिलें नाहीं. ' हें लहान पोर याला काय समजतें ' अशाच भावनेनें तिनें त्यास जन्मभर म्ह. ४६ वर्षाच्या वयापर्यंत वागविलें ! नारायणरावाच्या मागून संस्थानचा अधिकार तिच्या नातवास मिळाला तें तर तिच्या दृष्टीनें अगदीं नेणतें बाळच, तेव्हां त्याच ती स्वतंत्रपणें कशी वागूं देणार ? मोठमोठ्या सर्व मसलती तिनेंच अंगावर घेऊन पार पाडल्या पुत्र व नातू हे नांवाला मात्र धनी होते. तिचा व्याप मोठा होता त्यामुळें तीस कर्जहि झालें होतें. एके काळीं तर त्या कर्जाचा अजमास १२ लक्ष रुपये होता. बाईस कर्ज होतें त्याप्रमाणें तिनें संस्थानची जमाबंदीहि वाढविली होती. तिची वागणूक नेमस्तपणाची असे व खर्चाच्या बारीक सारीक बाबींवर सुद्धा तिचें लक्ष असे.