मराठेशाहीतील घोरपडे घराणी भाग 17

मराठेशाहीतील घोरपडे घराणी भाग 17

इचलकरंजी संस्थान :अनूबाई घोरपडे---------5

आ ण खी  आ प त्ति  :- इ. स. १७७३ सालीं त्रिंबकराव मामा पंढरपुराजवळ राघोबा दादाच्या पक्षाशीं झालेल्या लढाईत मारले जाऊन अनूबाईच्या मुलीवर वैधव्याचा दुर्धर प्रसंग ओढवला. तेव्हां अनूबाई आपल्या नातवासह मुलीच्या सांत्वनार्थ पुण्यास गेली. तो राज्यक्रान्तीचा काळ असल्यानें अनूबाईनें दूरदर्शीपणा करून आपल्या जवळचा जामदारखाना व जडजवाहीर आपल्याबरोबर पुण्यास घेऊन जाऊन पुरंदरास पेशव्यांच्या जामदारखान्यांत नेऊन ठेवलें. इ. स. १७७४ च्या अखेरीस करवीरकरांनीं रघुनाथराव दादाच्या चिथावणीवरून
पेशव्याच्या मुलुखास उपद्रव देण्याचा उपक्रम करून त्यांनीं इचलकरंजीवर स्वार्‍या करण्यास सुरुवात केली. अनूबाईनें त्यांशीं सलोखा करावा म्हणून पुष्कळ प्रयत्न केला पण उपयोग झाला नाहीं. तेव्हां अनूबाईनें न डगमगतां कोल्हापूरकरांच्या दोन स्वार्‍या परतवून लावल्या; परंतु असें नेहमी होऊं लागल्यास निभाग लागणार नाहीं हें जाणून पुन्हा या स्वार्‍या न व्हाव्या म्हणून अनूबाईनें पुण्याच्या दरबारीं खटपट केली.
पण पुणें दरबार हैदर व इंग्रज यांशीं लढण्यांस गुंतले असल्यामुळें तिकडून अनूबाईस फारशी मदत होऊं शकली नाही.
तो त या चें  रा ज का र ण :- आपल्या आयुष्याच्या अखेरी अखेरीस अनूबाईनें एक अविचाराचें राजकारण करून आपला फार दुर्लौकिक व नुकसान करून घेतलें. १७६६ सालीं पेशव्यांनीं भाऊसाहेबाच्या तोतयाची चौकशी कली तेव्हां अनूबाई पुण्यास होती. तो तोतया नसून खरोखर भाऊसाहेबच आहे असें अनूबाईचें मत होतें. तिची भ्रांति दूर करण्याकरितां पेशव्यांनी त्या तोतयास कांहीं दिवस अनूबाईच्या वाडयांत
ठेविलें होतें तरी तिचें तें मत तसेंच कायम राहिलें. यामुळें १७७६ सालीं रत्नागिरीच्या मामलेदारानें तोतयास कैदेंतून सोडून त्याचें खूळ माजविलें तेव्हां अनूबाईनें तोतयाच्या मदतीस व्यंकटरावाची रवानगी केली. यामुळें पुणें दरबाराकडून तोतयाचें पुढें पारिपत्य झालें तेव्हां इचलकरंजीकरांची देशमुखी, सरदेशमुखी, तैनाती गांव व इनामगांव या सर्वांवर जप्ती आली. पण पटवर्धनांनीं रदबदली केल्यामुळें नाना-फडनवीस व सखाराम बापू यांनीं अनूबाईच्या वृद्धापकाळाकडे लक्ष देऊन इचलकरंजीकरांकडून सवा लक्ष रुपये गुन्हेगारी घेऊन ती जप्ती उठविली.