'सिर्फ नाम ही काफी है…' आणी ते नाव म्हणजे 'छत्रपती संभाजी महाराज'

 

नावाचा धाक

छत्रपती संभाजी महाराजांचा धाक इतका जबरदस्त होता की इंग्रज, पोर्तुगीज, जंजिऱ्याचा सिद्दी, आणी मुघल हे छत्रपती संभाजी महाराजांचे नुसते नाव घेतले तरी भयंकर घाबरत असत.

एक छोटस उदाहरण माझ्या शब्दांत सांगतो.

16 मार्च 1681 च्या थोडं पूर्वी म्हणजे बहुदा 10 फेब्रुवारीच्या आसपास मराठयांच्या फटक्यांचा मार सहन न होऊन जंजिऱ्याचा सिद्दी जीव वाचवून त्याच्या सर्व आरमारासहित वेंगुर्ल्याच्या बाजूस गेला होता.

ह्या सिद्दीचे खास मित्र होते मुंबईचे इंग्रज.

फेसबुकवरील महाराष्ट्र धर्म समुहाचे इतिहास अभ्यासक सतीश शिवाजीराव कदम ह्यांच्या अभ्यासानुसार;

मराठ्यांचे फटके सिद्दीच्या पार्श्वभागावर पडायला लागले कि हा सिद्दी पळून इंग्रजांच्या आश्रयास जात असे.

बर ह्या सिद्याला आपल्या मुंबईच्या घरात घ्यावे तर हे मराठे आपल्याही पार्श्वभागावर फटके देतील ह्या धाकाने इंग्रजही सिद्दीस मुंबईस आश्रय देण्यास हो-नाही करत असत…

पण हा सिद्दी म्हणजे इंग्रजांच्या घरचा 'बिन बुलाए मेहमान'.

..आता पावसाळा सुरू झाला होता त्यामुळे हा सिद्दी वेंगुर्ल्याहून मुंबईस इंग्रजांकडे निघाला.

वाटेत जाताना ह्या सिद्दीच्या आरमाराला छत्रपती संभाजी महाराजांच्या मुलखातील मुंबईजवळ एक मराठयांची होडी आडवी आली. होडीत होते चार मराठे. सिद्दीच्या दोन गलबतांनी ही मराठ्यांची होडी पकडली आणी आपल्याबरोबर मुंबईला नेली.

चुकीला माफी नाही..

चौल बंदरात मराठ्यांचा 3 हजार फौजेनिशी एक शूर सरदार बसलेला होता. त्याला ह्या सिद्दीने पकडलेल्या मराठ्यांच्या होडीची खबर मिळाली.

मराठा मुळात हुशार आणी महा-शूर.

धाक घालण्यात मराठ्यांचा हात कोणी धरणार नाही.

शत्रू तरी काय करणार; मराठ्यांच्या फटक्यांपेक्षा धाक परवडला.

ह्या चौलच्या मराठा सरदाराने सिद्दीस काहीही न म्हणता सरळ मुंबईच्या इंग्रजांस पत्र पाठवून सांगितले की,

"आमच्या फटाक्यांमुळे घाबरून जाऊन तुमच्या घरात आलेल्या सिद्दी पाहुण्याने आमची मराठ्यांची एक होडी पकडलेली आहे.

ती होडी बिनबोभाट आमच्याकडे रवाना करावी.

ती होडी आमच्याकडे पाठवली नाही तर मला ही बातमी छत्रपती संभाजी महाराजांना सांगावी लागेल.

आणी ही गोष्ट जर छत्रपती संभाजी महाराजांना कळाली; तर मग महाराजांचे फटके तुमच्याही पार्श्वभागावर बसतील आणी मग तुम्हाला पाहुणा बनून दुसऱ्याचे घर शोधावे लागेल."

मराठा सरदाराने इंग्रजांना दिलेली ही धमकी इतकी जबरदस्त होती की; पत्र मिळताच आजिबात वेळ न दवडता घाबरून जाऊन इंग्रजांनी फटके न बसलेल्या आपल्या पार्श्वभागावर हात फिरवीत तातडीने ती मराठ्यांची होडी 12 एप्रिल पूर्वीच चौलच्या मराठा सरदाराकडे पाठवून दिली आणी प्रकरण मिटते घेण्याची काकुळतीने विनंती केली.

बर हे प्रकरण एव्हड्यावर मिटवतील तर ते मराठे कसे?

कारण?

चुकीला माफी नाही..

फेसबुकवरील महाराष्ट्र धर्म समुहाचे इतिहास अभ्यासक सतीश शिवाजीराव कदम ह्यांच्या अभ्यासानुसार;

जशी चूक सिद्दीने मराठ्यांची होडी पकडून केली होती; तशीच चूक सिद्दीला इंग्रजांनी आपल्या घरात घेऊन केली होती.

ह्या अवघड प्रसंगातून जीव वाचविण्याचा आता मुंबईकर इंग्रज आटोकाट प्रयत्न करू लागले. आणि त्यांना मार्ग सापडला. तो मार्ग म्हणजे सुरतेचे इंग्रज.

सुरतेच्या इंग्रजांबरोबर मुंबईच्या इंग्रजांचे पटत नसे.

रात्रीचा-दिवस करून हे मराठे ह्या सिद्दीच्या बोकांडी बसायला मुंबईला कधीही येतील आणी मग आपली काही धडगत राहणार नाही त्यामुळे ही सिद्दीची ब्याद सुरतेच्या इंग्रजांच्या घरात धाडली तर किती बरे?

असा धूर्त विचार मुंबईकर इंग्रजांनी केला.

मराठ्यांची धास्त खाऊन इंग्रजांनी आपल्या घरात बळेबळे आलेल्या ह्या 'बिन बुलाए मेहमान' ला बळेबळे घरातून बाहेर काढून सुरतेच्या इंग्रजांकडे जाऊन पाहुणचार घेण्याचा बळजबरीचा सल्ला दिला.

सिद्दी बिचारा खजील होऊन '..बी का कुत्ता ना घर का ना घाट का..' ह्या म्हणी प्रमाणे निमूटपणे मुंबई सोडून सुरतेस चालता झाला आणी इंग्रजांनी मोकळा श्वास सोडला.

ह्याला म्हणतात नावाचा धाक.

'सिर्फ नाम ही काफी है…'

आणी ते नाव म्हणजे

'छत्रपती संभाजी महाराज'

लेख समाप्त.

लेखाविषयी तुमची प्रतिक्रिया खाली कमेंटमध्ये कळवा आणी आपल्या महाराष्ट्र धर्मवर मित्रमंडळींना आमंत्रित करा.

श्री भवानी शंकर चरणी तत्पर

सतीश शिवाजीराव कदम

निरंतर