🚩आंध्रप्रदेश चे मराठा साम्राज्य🚩

 

आंध्रप्रदेश चे मराठा साम्राज्य

लेखन :ज्योती बावणे

आंध्र प्रदेश राज्य जे प्रामुख्याने आहे

स्वतःची भाषा, संस्कृती, प्राचीन वास्तू, मंदिरे

आणि तेलुगु चित्रपट उद्योग

जी जगभर प्रसिद्ध आहे....

आणि या राज्यात देखील

भगवान तिरुपती बालाजीचे श्री व्यंकटेश्वर मंदिर

जे जगातील सर्वात प्रसिद्ध आणि श्रीमंत मंदिर देखील मानले जाते.

दर्शन करण्यासाठी देश परदेशातून येणारे लोकांची लोकसंख्या

भारतात सर्वात जास्त आहे...

या मंदिरात येणारे भाविक

या मंदिराला लाखो कोटी रुपयांचे सोने आणि पैसा भेट म्हणून अर्पण केला जातो.

पण अनेकांना ही गोष्ट माहीत नही की,

नागपुरचे महाराज रघुजीराजे भोसले यानी

दक्षिण भारतातून मुघल साम्राज्याचा समूळ उच्चाटन करून त्यांनी प्रथमच या मंदिराचे रक्षण केले होते.

आणि महाराष्ट्रातील नागपूर ते दक्षिण भारतातील कन्याकुमारीपर्यंत मराठा साम्राज्य पसरवले.

• पण मित्रांनो, यामागचा भूतकाळाचा इतिहास जाणून घेण्यासाठी आपल्याला आणखी काही काळ मागे जावे लागेल...

दक्षिण भारतातील शेवटचे हिंदू राज्य म्हणजे विजयनगर साम्राज्य,

जे एके काळी संपत्ती आणि वैभवाने खूप समृद्ध राज्य होते.ज्यामधे तामिळनाडू, कर्नाटक, आंध्र प्रदेश, तेलंगणा या राज्यांचे राज्य असल्यामुळे विजयनगर साम्राज्य

दक्षिण भारतात प्रचंड विशाल साम्राज्य निर्माण झाले.

पण 1565 मध्ये

दक्षिण भारताचा भाग मिळवण्याच्या लोभापोटी

दख्खनचे मुस्लिम सुलतान एकत्र आले

विजयनगर साम्राज्यावर हल्ला झाला.

आणि या हल्ल्यात,

विजयनगर साम्राज्याला पराभवाला सामोरे जावे लागले.

• त्यानंतर विजापूरच्या आदिलशहाने विजयनगर साम्राज्याचा शेवटचा हिंदू राजा रामरायाचा शिरच्छेद केला.

त्याने ते आपल्या सैनिकांच्या स्वाधीन केले

आणि हे डोके त्याच्या भाल्याने लटकवले

सुलतानची फौज राजधानी हंपी शहरात फिरत होती.

आणि याशिवाय, या युद्धातून वाचलेले

राजा रामरायाचे १ लाखाहून अधिक सैनिक कापून

जिवे मारण्यात आले..

सुलतानांच्या सैन्याने कर्नाटकातील हम्पी शहरात मंदिर पाडणे, लूटमार, अत्याचार, बलात्कार, खून अशी अनेक घृणास्पद कृत्ये केली.

आणि संपूर्ण राजधानी हंपीला आग लागली,

या आगीची ज्योत एवढी प्रचंड होती की ज्याने ही आग पाहिली त्याचे हृदय हेलावले.

या दुर्घटनेनंतर विजयनगरचे साम्राज्य कधीच उठू शकले नाही.

आणि अशा प्रकारे दख्खनच्या मुस्लिम सुलतानांनी विजयनगर साम्राज्याचा पाडाव करून दक्षिण भारतावर आपले वर्चस्व प्रस्थापित केले.

विजयनगर साम्राज्याच्या पतनानंतर,

हिंदू राजघराण्यातील नायक घराण्याने दक्षिण भारतात आपले साम्राज्य प्रस्थापित केले.

आणि तमिळनाडू आणि आंध्र प्रदेश राज्याच्या मोठ्या भागावर आपले साम्राज्य पसरवले.

पण शेवटी नायक राजवंश वर

मुस्लीम राज्यकर्त्यांची नजर गेली...

आणि अर्कोटचा नवाब, अली खान आणि त्याचा जावई चंदासाहेब, दोघेही

नायक घराण्याचा शेवटचा हिंदू शासक

राणी मीनाक्षी वर हल्ला करून पराभव केला, राणी मीनाक्षीला कैद करून तुरुंगात टाकले.

राणी मीनाक्षीला या पराभवाचा धक्का सहन करता आला नाही आणि विष प्राशन करून आत्महत्या केली.

अशा प्रकारे दक्षिण भारतातून हिंदू राजवंश नायक घराणेही संपुष्टात आले.

आता दक्षिण भारतातील बहुतांश भागात

अर्कोटचा नवाब

आणि मित्र अली खान

आणि त्यांचा जावई चंदासाहेबांनी त्या दोघांचे वर्चस्व प्रस्थापित केले होते.

दक्षिण भारतात मराठ्यांची सत्ता

या नवाबांनी दक्षिण भारतात आपली दहशत कशी निर्माण केली हे आपण पाहिले.

आता या नवाबांची नजर तंजावरच्या मराठा राज्यावर होती. आता नवाब मराठ्यांशी स्पर्धा करायला बाहेर पडले.

मग अशा परिस्थितीत

तंजावरचे राजा प्रतापसिंह भोसले

यानी नवाबांना रोखण्यासाठी

सातारा येथील छत्रपती शाहू महाराजांकडे मदत मागितली.

तेव्हा हिंदुत्वनिष्ठ छत्रपती शाहू महाराज प्रथम त्यांच्या आज्ञेवरून

रघुजीराजे भोसले तत्काळ नागपूरहून नांदेड, नांदेडहून हैदराबाद आणि हैदराबादहून कर्नाटक गाठले.

आणि युद्धाची धुरा हातात घेतली...

ज्यांच्यासोबत अक्कलकोटचे फतेहसिंह भोसले

देखील समाविष्ट होते.........

रघुजीराजे भोसले यांच्या नेतृत्वाखाली 20 मे 1740 रोजी दमळचेरी खोऱ्यात

मराठा सैन्य आणि नवाब दोस्त अलीच्या सैन्यात घनघोर युद्ध झाले.

हर हर महादेवच्या घोषणा देत मराठे नवाबाच्या फौजेचे तुकडे करत होते.

सरतेशेवटी या युद्धात नवाब दोस्त अली खान आणि त्याचा मुलगा हसन अली याना मराठ्यांनी मारले.

1. मराठ्यांनी कर्नाटक राज्य यशस्वीपणे जिंकून मराठा साम्राज्यात समाविष्ट केले.

आता नवाब चंदा साहेबांची पाळी आहे.

ही बातमी चांदासाहेबांना मिळताच मराठ्यांनी कर्नाटक राज्य जिंकले,

त्यामुळे तो मराठ्यांच्या भीतीने तामिळनाडूतील त्रिचनापल्ली या गावी पळून गेला.

मग चंदासाहेबांना अशा बिकट परिस्थितीत पाहून भाऊ

बादसाहिब

मराठ्यांना रोखण्यासाठी पुढे गेला.

पण मराठे तसे वेगवान होते

बादसाहिबांच्या सैन्याला वाटेत वळसा घालून ठार मारले.

आता त्रिचनपल्ली किल्ल्यात लपलेला नवाब चंदासाहेब

त्याला मराठ्यांनी त्यांना चारी बाजूंनी घेरले.

मग शेवटी नवाब चांदसाहेबांसोबत पर्याय नसल्यामुळे..

तो मराठ्यांच्या आश्रयाला आला

आणि त्याने मराठ्यांचे वरचस्व मान्य केले.

त्यानंतर रघुजीराजे भोसले यांनी नवाब चंदासाहेबांना कैद करून तुरुंगात टाकले.

नवाब चंदसाहेबांनी तर रघुजीराजे भोसले यांना आठ लाख रुपये देण्याचे लालच दिले,

पण रघुजीराजे भोसले यांनी नवाब चंदासाहेबांचा हा मुद्दा धुडकावून लावला. आणि स्वार्थाशिवाय

चंदासाहेबांना कैद करून राजधानी सातारा येथे पाठवले.

आणि अशा प्रकारे नागपूरचे रघुजीराजे भोसले यांच्या नेतृत्वाखाली...

मराठ्यांनी दक्षिण भारत जिंकून मराठा साम्राज्यात समाविष्ट केला.

दक्षिण भारतात या नेत्रदीपक विजयानंतर रघुजीराजे भोसले

चित्तूर जिल्ह्यातील भगवान तिरुपती बालाजीच्या मंदिरात

भेटायला आले...

आणि भगवान तिरुपती पाचू, हिरे, मोती, सोने असे 142000 रुपयांचे दागिने दिले.

ज्याची किंमत आज करोडो रुपये आहे.

हा अलंकार आजही तिरुपती बालाजीच्या मंदिरात जतन करून ठेवला आहे. जो राघोजीवरी पेंटे या नावानेही ओळखले जातात.

जो आजही दक्षिण भारतात मराठ्यांच्या वैभवाचा दाखला देतो.

मराठा राजवटीत भगवान तिरुपती बालाजी मंदिराचा खूप विकास झाला.

उदाहरणार्थ....

1) परकीय आक्रमकांपासून या मंदिराचे रक्षण व्हावे म्हणून रघुजीराजे भोसले यांनी आपले सैनिक या मंदिरात तैनात केले.

२) दूरवर येणाऱ्या प्रवाशांच्या निवासाची व्यवस्था करण्यासाठी येथे अनेक धर्मशाळा बांधल्या,

आणि गरजेनुसार अनेक घरेही बांधली.

३) महाराष्ट्रातील लोक तिरुपती बालाजीच्या मंदिरात दर्शनासाठी पोहचावे, त्यासाठी अनेक रस्तेही बांधण्यात आले.

3) भगवान तिरुपती बालाजीच्या मंदिरात दरवर्षी ब्रह्मोत्सव आयोजित केला जातो.

जो सणासारखा साजरा केला जातो....

पण या मंदिराचा दुसरा ब्रह्मोत्सव होतो.

त्याची सुरुवात मराठ्यांनी केली.

त्यामुळे तिरुपती बालाजीच्या मंदिरात दरवर्षी दोन ब्रह्मोत्सव होतात.

आणि इथे लक्षात घेण्यासारखा मुद्दा हा आहे की

दख्खनच्या मुस्लिम सुलतानांना ज्यांनी विजयनगर साम्राज्याचा अंत केला, त्यानां छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या सैन्याने उद्ध्वस्त केले.

आणि उरलेल्या नवाबोंना नागपूरच्या रघुजीराजे भोसले यांनी ठिकानी लावले..

आजही आंध्र प्रदेश राज्यात सुमारे 22 लाख मराठा राहतात, ज्यातील बहुतांश तरुण भारतीय सैन्यात सेवा देत आहेत.

अशा प्रकारे दक्षिण भारतात मराठ्यांच्या शौर्याचा

अभिमानास्पद इतिहास आहे..