दावलजी सोमवंशी हे बाळाजी विश्वनाथ पेशवे व नंतर थोरले बाजीराव पेशवे यांच्या काळामधील एक निष्ठावान व शूर सरदार होते. मी 1700 ते 1740 काळांतील मराठी राज्याचा अभ्यास करत आहे. पण मला यांचेविषयी समग्र माहीती मिळालेली नाही. सोमवंशी हे आडनाव असलेले लोक एका विशीष्ठ समाजाचे आहेत. हे पुर्वी घोड्यांचे संगोपन व नाल लावण्याचे काम करत असत. कालांतराने हा व्यवसाय कालबाह्य झाल्यावर ते इतर व्यवसायांकडे वळले. ते मुळचे महाराष्ट्रातील आहेत का उत्तरेकडून आले याबाबत ठोस माहीती मिळत नाही.
बाळाजी विश्वनाथ पेशवे असताना छत्रपती शाहू महाराजांशी निष्ठावान राहून सातत्याने सेवा केलेल्या मोजक्या नावांमधे हे एक नाव सापडतं. बाळाजी विश्वनाथ पेशवे यांच्या नेतृत्वाखाली दिल्ली मोहीम आखली गेली. ही मोहीम अत्यंत यशस्वी झाली. बाळाजींनी या दिल्ली मोहीमेतून दिल्ली दरबारकडून शाहू महाराजांच्या नावाने दख्खनच्या सनदा आणल्या तसेच शाहू महाराजांच्या मातोश्री, व इतर कुटूंबीय यांना मुघलांच्या कैदेतून सोडवून आणलं. या मोहीमेमधे भाग घेणार्यी मराठी सरदारांमधे दावलजी सोमवंशी हे एक ठळक नाव समोर येतं.
बाळाजी विश्वनाथ यांचेमागून बाजीराव हे पेशवे झाले. परंतु शाहू महाराजांच्या दरबारामधील जुने जाणते सरदार यांचे सहाय्य बाजीराव यांस मिळालं नाही. बाजीराव हा तरूण असल्याने त्याच्यापेक्षा आपणंच पेशवेपदासाठी अधीक लायक आहोत असा या मंडळींचा दावा होता. अर्थात तो दावा पुढे फोल ठरला. जुन्या सरदारांपैकी जे दोन महत्वाचे सरदार बाजीरावाच्या प्रत्येक लढाईमधे पुर्ण जीव ओतून लढले ते म्हणजे वाघोलीचे पिलाजी जाधव व दावलजी सोमवंशी.
1727 मधे निजाम स्वराज्यावर चालून आला. दुर्दैव म्हणजे निजामास कोल्हापूरच्या संभाजी राजेंची साथ लाभली. अशा संयुक्त फौजेशी सामना करणे सोपं नव्हतं. बाजीरावाच्या कुशल नेतृत्वाखाली निजामाने हार पत्करली. ही लढाई जगांतील युद्ध इतिहासांत एक महत्वाची लढाई म्हणून नोंदली गेली आहे. या लढाईत बाजीरावासोबत जे सरदार प्राणपणाने लढले त्यामधे एक म्हणजे दावलजी सोमवंशी हे होते.
अशा दावलजी सोमवंशी यांच्या पराक्रमाच्या कथा आहेत. मात्र त्यांचा मृत्यू व पुढे वारस यांचेबाबत फारशी माहीती मिळत नाही. सध्या उत्तर इथेच थांबवतो. पण सवडीने अधीक लिहून याच उत्तरामधे भर घालेन.
No comments:
Post a Comment