सह्याद्रीची काळ्या कातळाची तटबंदी असलेला - दातेगड

 

सह्याद्रीची काळ्या कातळाची तटबंदी असलेला - दातेगड

---- ramkumarshedge

राजधानी सातारा येथील पाटणजवळील दातेगड हा किल्ला प्रेक्षणीय असून देखील उपेक्षित राहिलेला आहे. चारी बाजूंनी नैसर्गिक काळ्या कातळाची तटबंदी लाभलेल्या दातेगडाचे दुर्गवैशिष्ट्य म्हणजे या गडावरील बऱ्याच वास्तू दगडातच खोदून तयार केल्या आहेत. या गडाचे क्षेत्रफळ दोन हेक्‍टर आहे. गडाच्या पश्‍चिम बाजूस भग्न प्रवेशद्वार आहे. हा दरवाजा १९६७ च्या प्रलययकारी कोयनेच्या भूकंपात कोसळल्याचे समजते. त्या बाजूस जाण्यासाठी पश्‍चिम तटाजवळील कातळात खोदलेल्या तीस पायऱ्या आहेत.

पंधराव्या शतकात दातेगड शिर्क्यांच्या ताब्यात होता. मलिक उत्तुजारने शिर्क्यांचा पराभव करून हा किल्ला बहामनी राज्यात सामील केला. बहामनी राज्याचे तुकडे झाल्यावर हा किल्ला आदिलशहाच्या ताब्यात गेला. १५७२ मध्ये पाटणकरांना या किल्ल्याची देशमुखी मिळाली होती. अफ़जलखानाच्या वधानंतर छत्रपती शिवाजी महाराजांनी हा गड जिंकून घेतला. त्यांनी गडाची जबाबदारी साळुंखे नावाच्या सरदारावर टाकली होती. पाटण परिसरात वास्तव्यास असल्याने पुढे हे घराणे पाटणकर या नावाने ओळखले जाऊ लागले. छत्रपती संभाजी महाराजांच्या मृत्यू नंतर हा किल्ला मुघलांकडे गेला.

इसवी सन १६८९ मध्ये मराठ्यांनी हा किल्ला पुन्हा जिंकून घेतला. त्यावेळी संताजी आणि पाटणकरांनी गाजवलेल्या पराक्रमासाठी छ. राजाराम महाराजांनी त्यांना पाटण महालातील ३४ गावे इनाम दिली होती. इसवी सन १७४५ मध्ये पेशवे आणि तुळाजी आंग्रे यांच्या वादात आंग्र्यांनी दातेगडाला वेढा घातला पण हा किल्ला त्यांना जिंकून घेता आला नाही. विषेश सांगण्याची बाब म्हणजे ज्यांनी तिन्ही छत्रपतीचा काळ पाहिला आहे. रामचंद्र आमात्य बावडेकर यांचे या गड़ावर तीन महिने वास्तव्य होते. दातेगडास शिवाजी महाराजांच्या काळात सुंदरगड असेही नाव होते.

#दातेगड #छत्रपतीसंभाजीमहाराज #dategad #sundrgad #fort #chatrapatishivajimaharaj #history #maharashtra #satara #patan #marathaempire #ramkumarshedge

!!इतिहास प्रसिद्ध नातेपुते कर देशपांडे घराणे!!

 

!!इतिहास प्रसिद्ध नातेपुते कर देशपांडे घराणे!!

तळटीप:--आजरोजी दोन पत्र आढळून आले आम्हाला

लेखांक २१२ १६०९ वैशाख शुध्द ३

सके १६०९ प्रभव नाम संवत्छर वैशाख सुध त्रितीया आदितवार सु॥ सबा समानीन अलफ सन हजार १०९६ कारणे राजश्री त्रींबक काकाजी व राघो काकाजी यासि होनाजी बाबाजी व नागोजी बाबाजी देशकुलकर्णी का। सांगोला पा। माण लेहून दीधले पत्र ऐसे जे आपणास काल कठीण पडिला व पाठी कोन्ही नाही यास्तव तुह्मापासून आत्मकार्य लागी घेतले होन ५०० पाचसे घेऊन तुह्मास कर्याती सांगोलाचे देसकुलकर्णाचे तकसीम चौथी दिल्ही असे बितपसील ऐन कुलहक होन ४५305 पंचेतालीस पैकी चौथाई होन ११।. सवा अकरा पैकी गाऊ तोडून दिल्हे बितपसील

३305 मौजे वाडेगाऊ ३ मौजे सोनद

२305 मौजे चिचाली १ माणेगाव

१305 पेठ वजीराबाद होन १। मडसिंगे होन २305 पैकी

------ ------

६305 ५।

एकूण होन ११। सवा अकरा व कसबे सांगोलेचे इनाम चावर .॥१२॥. पैकी बाग बिघे 305१२॥ व जिराती चावर नीम ॥. पैकी चौथी तकसीम बिघे १८ यासि बाग बिघे 305३ व जिराती बिघे 305305१५ तुह्मी खाऊन सुखे असावे व सदरहू गावी मोढे आपल्या गावा घाले आपण खावे दर मोढेस मीठ 305.।. होन 305.।. द्याल प्रा। घेत जाणे व दर गावास जुतेजोडा १ व बाजार पेठ वजीराबाद घेत जाणे व वृत्तीमुले का। मजकुरी जे उपेद्र होईल ते चौथे ठाई वाटून देऊ व वृतीमुले टका पडेल तो चौथे ठाई तुह्मी द्यावी व नवी वृत्ती जे साधेल ते तुह्मास आह्मी निमे देऊ त्यासी जो काये टका पडेल तो तुह्मी द्यावा व रान होऊन काठ व बाजे हक जो येईल तो चौथेठाई वाडून देऊन सदरहू प्रमाणे लेकराचे लेकरी खाऊन सुखे असणे यासि अनेथा करू तरी आपले कुलस्वामी साक्ष व वडिलाचे सुकृत साक्ष असे सदरहू लिहिले प्रमाणे ठाणाचा महजर करून देऊ हे लिहून दिल्हे पत्र सही आपला कोन्ही भाऊबद मुजाहीम जालिया आपण वारूं हे लिहून दिल्हे सही

बी॥ होनाजी बाबाजी व नागोजी

बाबाजी देसकुलकर्णी

गोही

नागोजी बिन रताजी माने देसमुख

का। ह्मैसवड पा। माण-दहीगाऊ

सायेवडे देसाई का। नाझरे पा। माण

अताजी माने मोकदम का। वेलापूर

अताजी बिन मानाजी माने देशमुख

पा। वेलापूर पा। मान दहीगाऊ

_____________

इतिहासातील भटकंती करताना करताना गावगाड्यात अनेक कर्तबगार घराणे उद्यास आले व या घराण्याला छत्रपती कडून राजश्रय मिळाला त्यापैकीच एक घराणं म्हणजे नातेपुते येथील देशपांडे घराणा होय. या घराण्यातील मूळपुरुष होनाजी व बाबाजी बद्दल माहिती अनेक दिवसांपासून शोधल्यावर सापडले. सदर पत्र हे शिवकालीन असुन यातील देशपांडे घराण्यातील तीन प्रमुख पुरूष, तसेच माने देशमुख वेळापूर कर व पाटील यांचे साक्षी या पत्रात नमूद केले आहे

यावेळी देशमुख घराण्यातील नाणीसग्रंह शिवराई व उत्तर काळातील होन पासून विविध राजवटीतील चलन परंपरा व काही संग्रह केला आहे तो जबरदस्त आहे.

यावेळी मा श्री. सुधीरराव देशपांडे, चैतन्य देशपांडे व सहकुटुंब भेटण्याची योग आले.

_______________

लेखांक २१३ १६०९ वैशाख शुध्द ३

सके १६०९ प्रभवनाम संवत्छरे वैशाख सुध त्रितीया अदीतवासर सु॥ सबा समानीन अलफ सन १०९५ कारणे राजश्री त्रींबक काकाजी व राघो काकाजी यासि होनाजी बाबाजी व नागोजी बाबाजी देसकुलकर्णी का। सांगोला पा। माण लेहून दीधले पत्र ऐसे जे आका। भालवणी व ह्मैसवड व का। कसेगाऊ हे आपले वतने आहेती ते एरीसदार रेडून खाताती ऐसीयासि आपण सोडवावी तरी आपणापासि सोडवाविया ताखत नाही या करिता तुह्मास पाठेबा केले असे तरी आह्मी तीन्ही वतनाचे देवखत करावी तुह्मी आमची पाठी राखावी व जे खर्च दरबारी पडेल तो आपणे द्यावीयासि समंध नाही तो दरबारी खर्च तुह्मी खुद देऊन वतने सोडवावी त्यामधे जे वतन साधून येईल त्यामधे नीमे देसकुलकर्णा तकसीम देऊ तुह्मी आमचे शर्ती मर्बीनसी पाठी राखावे आपणापासोन लिहिल्या प्रा। अतर पडणार नाही हे आपले कुलस्वामी साक्षे असे व पूर्वजाची आण असे हे पत्र लिहून दीधले सही यासि मान व नाव आमचे व बिकलम आमचे असे व रुमाल पान तश्रीफ पानमान नीमे तुमचे आमचे असे हे लिहून दीधले सही ता। छ १ रा।खर

बि॥ होनाजी बाबाजी व नागोजी बाबाजी देसकुलकर्णी

सदर पत्र हे शिवकालीन असुन या देशपांडे घराण्याकडे अनेक गावातील चौथाई हक्क स्वाधीन आहे हे संशोधनात दिसून येते.

!!इतिहास प्रसिद्ध नातेपुते कर देशपांडे घराणे!!

तळटीप:--आजरोजी दोन पत्र आढळून आले आम्हाला सदर देशपांडे घराणे तील इतिहासातील संदर्भ शोधून काढण्यासाठी अथक परिश्रम घेतले आहे त

लेखांक २१२ १६०९ वैशाख शुध्द ३

सके १६०९ प्रभव नाम संवत्छर वैशाख सुध त्रितीया आदितवार सु॥ सबा समानीन अलफ सन हजार १०९६ कारणे राजश्री त्रींबक काकाजी व राघो काकाजी यासि होनाजी बाबाजी व नागोजी बाबाजी देशकुलकर्णी का। सांगोला पा। माण लेहून दीधले पत्र ऐसे जे आपणास काल कठीण पडिला व पाठी कोन्ही नाही यास्तव तुह्मापासून आत्मकार्य लागी घेतले होन ५०० पाचसे घेऊन तुह्मास कर्याती सांगोलाचे देसकुलकर्णाचे तकसीम चौथी दिल्ही असे बितपसील ऐन कुलहक होन ४५305 पंचेतालीस पैकी चौथाई होन ११।. सवा अकरा पैकी गाऊ तोडून दिल्हे बितपसील

३305 मौजे वाडेगाऊ ३ मौजे सोनद

२305 मौजे चिचाली १ माणेगाव

१305 पेठ वजीराबाद होन १। मडसिंगे होन २305 पैकी

------ ------

६305 ५।

एकूण होन ११। सवा अकरा व कसबे सांगोलेचे इनाम चावर .॥१२॥. पैकी बाग बिघे 305१२॥ व जिराती चावर नीम ॥. पैकी चौथी तकसीम बिघे १८ यासि बाग बिघे 305३ व जिराती बिघे 305305१५ तुह्मी खाऊन सुखे असावे व सदरहू गावी मोढे आपल्या गावा घाले आपण खावे दर मोढेस मीठ 305.।. होन 305.।. द्याल प्रा। घेत जाणे व दर गावास जुतेजोडा १ व बाजार पेठ वजीराबाद घेत जाणे व वृत्तीमुले का। मजकुरी जे उपेद्र होईल ते चौथे ठाई वाटून देऊ व वृतीमुले टका पडेल तो चौथे ठाई तुह्मी द्यावी व नवी वृत्ती जे साधेल ते तुह्मास आह्मी निमे देऊ त्यासी जो काये टका पडेल तो तुह्मी द्यावा व रान होऊन काठ व बाजे हक जो येईल तो चौथेठाई वाडून देऊन सदरहू प्रमाणे लेकराचे लेकरी खाऊन सुखे असणे यासि अनेथा करू तरी आपले कुलस्वामी साक्ष व वडिलाचे सुकृत साक्ष असे सदरहू लिहिले प्रमाणे ठाणाचा महजर करून देऊ हे लिहून दिल्हे पत्र सही आपला कोन्ही भाऊबद मुजाहीम जालिया आपण वारूं हे लिहून दिल्हे सही

बी॥ होनाजी बाबाजी व नागोजी

बाबाजी देसकुलकर्णी

गोही

नागोजी बिन रताजी माने देसमुख

का। ह्मैसवड पा। माण-दहीगाऊ

सायेवडे देसाई का। नाझरे पा। माण

अताजी माने मोकदम का। वेलापूर

अताजी बिन मानाजी माने देशमुख

पा। वेलापूर पा। मान दहीगाऊ

_____________

इतिहासातील भटकंती करताना करताना गावगाड्यात अनेक कर्तबगार घराणे उद्यास आले व या घराण्याला छत्रपती कडून राजश्रय मिळाला त्यापैकीच एक घराणं म्हणजे नातेपुते येथील देशपांडे घराणा होय. या घराण्यातील मूळपुरुष होनाजी व बाबाजी बद्दल माहिती अनेक दिवसांपासून शोधल्यावर सापडले. सदर पत्र हे शिवकालीन असुन यातील देशपांडे घराण्यातील तीन प्रमुख पुरूष, तसेच माने देशमुख वेळापूर कर व पाटील यांचे साक्षी या पत्रात नमूद केले आहे

यावेळी देशमुख घराण्यातील नाणीसग्रंह शिवराई व उत्तर काळातील होन पासून विविध राजवटीतील चलन परंपरा व काही संग्रह केला आहे तो जबरदस्त आहे.

यावेळी मा श्री. सुधीरराव देशपांडे, चैतन्य देशपांडे व सहकुटुंब भेटण्याची योग आले.

_______________

लेखांक २१३ १६०९ वैशाख शुध्द ३

सके १६०९ प्रभवनाम संवत्छरे वैशाख सुध त्रितीया अदीतवासर सु॥ सबा समानीन अलफ सन १०९५ कारणे राजश्री त्रींबक काकाजी व राघो काकाजी यासि होनाजी बाबाजी व नागोजी बाबाजी देसकुलकर्णी का। सांगोला पा। माण लेहून दीधले पत्र ऐसे जे आका। भालवणी व ह्मैसवड व का। कसेगाऊ हे आपले वतने आहेती ते एरीसदार रेडून खाताती ऐसीयासि आपण सोडवावी तरी आपणापासि सोडवाविया ताखत नाही या करिता तुह्मास पाठेबा केले असे तरी आह्मी तीन्ही वतनाचे देवखत करावी तुह्मी आमची पाठी राखावी व जे खर्च दरबारी पडेल तो आपणे द्यावीयासि समंध नाही तो दरबारी खर्च तुह्मी खुद देऊन वतने सोडवावी त्यामधे जे वतन साधून येईल त्यामधे नीमे देसकुलकर्णा तकसीम देऊ तुह्मी आमचे शर्ती मर्बीनसी पाठी राखावे आपणापासोन लिहिल्या प्रा। अतर पडणार नाही हे आपले कुलस्वामी साक्षे असे व पूर्वजाची आण असे हे पत्र लिहून दीधले सही यासि मान व नाव आमचे व बिकलम आमचे असे व रुमाल पान तश्रीफ पानमान नीमे तुमचे आमचे असे हे लिहून दीधले सही ता। छ १ रा।खर

बि॥ होनाजी बाबाजी व नागोजी बाबाजी देसकुलकर्णी

सदर पत्र हे शिवकालीन असुन या देशपांडे घराण्याकडे अनेक गावातील चौथाई हक्क स्वाधीन आहे हे संशोधनात दिसून येते.

देशपांडे वतन गावे

नातेपुते (मूळ गाव)

दहिगाव

कोथले

फरत डी

इस्लामपूर

कण्हेर

जाधववाडी

मांडवे

गिरवी

भांब

रेडे

फोंडशिरस

पलसमंडळ

मेड द

येळीव

मोरोची

गोरड वाडी

मांडकी

गुर साळे

लोणंद

Purndawade

भांबुर्डी

कुर्बावी

जळबावी

उंबरे -दहीगाव

ही वरील सर्व गावात वतन इनाम होते

याबद्दल दोन पत्र आढळून आले तो दिले आहे त

सदर भेटत दिग्विजय जाधव संतोष झिपरे उपस्थित होते.

आपले

राष्ट्रमाता राजमाता जिजाऊ इतिहास परिषद महाराष्ट्र राज्य संस्थापक संतोष झिपरे ९०४९७६०८८८

याबद्दल दोन पत्र आढळून आले तो दिले आहे त

सदर भेटत दिग्विजय जाधव संतोष झिपरे उपस्थित होते.

आपले

राष्ट्रमाता राजमाता जिजाऊ इतिहास परिषद महाराष्ट्र राज्य संस्थापक संतोष झिपरे ९०४९७६०८८८

अपरिचित छत्रपती राजाराम पुत्राचे स्वराज्यासाठी बलिदान

 

अपरिचित छत्रपती राजाराम पुत्राचे स्वराज्यासाठी बलिदान

७जानेवारी १७००

मयत राजा अनूप सिंग यांचा पुत्र सरूपसिंग याने( राजा) रामाला कबिला विजापूरचा सुभेदार लुत्फुल्लाखान याजकडे ठेवावा. जडजवाहीर, हत्ती वगैरे तळावर (ब्रम्हपुरी) जुम्लतुल्मुल्क ( असद खान वजीर) याजकडे धावे आणि स्वतः हुजुरात यावे अशी आज्ञा झाली.

______________________

३१जानेवारी १७००

विजापूरच्या बातम्यावरून पुढीलप्रमाणे कळले.;-(राजा) रामाची सकुटुंबीय व संबंधी माणसे यांना राव सरूपसिंग याने विजापूरचा सुभेदार लुत्फुल्लाखान यांच्या हवाली करून त्याबद्दलची रसीद (पोच) घेतला आहे. बादशहाची आज्ञा होती की:त्यांना विजापूरच्या किल्ले अर्क ( आतील भाग, मुख्य बलिकिल्ले) मध्ये ठेवावे. पण किल्ले अर्कचा किल्लेदार इनायतखान याला तसे हुकूम मिळाले नाहीत. त्यामुळे लुत्फुल्लाखान याने वरील मंडळी ना कोतवाली चबुतऱ्यापाशी ठेवले आहे. काय आज्ञा? बादशहा म्हणाले, इनायतखानाला याबद्दल लिंहा..

_______________________

२०एप्रिल १७००

राजारामाचा कबिला आणण्यासाठी खानेआलम हा तळावरून (ब्रम्हपुरी) विजापूरला गेला होता. त्याने कबिला तळावर (ब्रम्हपुरी) आणला असे बादशहांना कळविण्यात आले

_____________________

२२ मे १७००

हरकायांच्या तोंडून पुढील हकीकत ली:-कळनरकवासी (राजा) राम यांची कुटुंबीय माणसे तळावर नवाब जीनतुनिसा बेगम ( औरंगजेबाची मुलगी) हिच्यापाशी नजर कैदेत आहेत. या बायका मंडळीत एक दहा अकरा वर्षाचा मुलगा आहे. या मुलाला आपल्या आईपाशी ठेवावे की (जनानखान्याच्या) बाहेर ठेवावे. काय आज्ञा? त्याला आपल्या आईपाशी राहू दया अशी फादशहांनी आज्ञा केली.

_________________________

२९मे १७००

नायब कोतवाल मुहम्मद अमीन याने विनंती केली की:नरकवासी रामा (राजाराम) याच्या मुलाबरोबर तेहतीस माणसे तळावर (ब्रम्हपुरी) कैदेत आहे त त्यांना ठार मारावे अशी आज्ञा झाली आहे. तर याबाबतीत जुम्दतुल्मुलक ( असदखान मुख्य

प्रधान व ब्रम्हपुरी च्या तळाचा रक्षक ) यास आज्ञा देण्यात यांवर. ज्बादशहानी विनंती मान्य केली. फजाइलखान यानें तसे लिहावे अशी आज्ञा झाली.

________________________

३०मे १७०० हरकारा (भास्करराव गायकवाड) च्या तोंडून पुढील हकीकत कळली:-नरकवासी रामा (राजाराम) याचे कारभारी (पेशकार) रामचंद्र, (रामचंद्र पंत अमात्य) यांची वकील रामाजी पंडित व परशुराम (परशुराम प्रतिनिधी) यांचा वकील अंबाजी (अंताजी आप देव) हे छावणीत आले आहेत. बादशहाजादा आज्जमशहा यांच्या मध्यस्थीने किल्ले देऊ व (राजा) रामाच्या मुलाला जिवाचे अभय मिळवावे असे त्यांचा उद्देश आहे.

----------------------------

सुचना:-अखबरातील नोंद जशीच्या तशी दिले आहे गैरसमज नको कारण छत्रपती राजाराम पुत्र बद्दल माहिती व लेख सर्वात प्रथम माहिती स्पष्टीकरण सह देते आहेत कारण इतिहास अभ्यास व वाचकांनी संदर्भ खात्रीशीर आहेत की याबद्दल शंका उपस्थित होऊ नये म्हणून:- आपले संतोष झिपरे

छत्रपती राजाराम महाराजांनी जिंजीच्या किल्ल्यास जुल्फिकार खान यांनी ८वर्ष घातल्यानंतर जिंजी किल्ला हाती येण्यापूर्वी छत्रपती राजाराम महाराज निसटून स्वराज्यात दाखल झाले. पण यावेळी जिंजी किल्ला वरील कुटुंब कबिला , छत्रपती राजाराम महाराजांच्या पत्नी महाराणी जानकीबाई राणी सरकार मोगलांच्या ताब्यात सापडले होते त्यात

छत्रपती राजाराम महाराजांचे पुत्र व इतर तेहतीस असामी ना कैद करून बादशहाचे तळावर बंदोबस्तात पाठवले

या कैदीत ४२माणसादी होती असे दिसत

येत छत्रपती छत्रपती संभाजीराजे काळातील प्रल्हाद निराजी न्यायधीश, त्यांचे चुलते भाऊ तसेच जिंजीतील पंतप्रतिनिधी प्रल्हादपंत, त्यांचे चलतू भाऊ त्रिबंशकर न्यायधीश आदी असामी या सर्वांचा ठार मारण्याचा आदेश औरंगजेब यांनी दिले.

येत छत्रपती राजाराम महाराज यांचे पुत्र यांनी पण ठार मारण्यात आले पण हो पुत्र कोण? बहुतेक खाशी राजपुत्र उल्लेख औरस पुत्र साठी वापरले जाते. त्याअर्थी आपण विचारा व अभ्यास करताना असे दिसते की छत्रपती राजाराम महाराजांच्या सोबत जिंजी येथे थोरल्या महाराणी जानकीबाई साहेब सोबत होत्या छत्रपती राजाराम महाराज महाराष्ट्रात येताना जिंजी किल्लावर जो कारभारी मंडळी गडावर राहिले त्याच्या सोबत महाराणी जानकीबाई होत्या तसेच १६८९पासून जिंजी मुक्काम छत्रपती राजाराम महाराजांच्या सोबत महाराणी म्हणून राज कारभारी सांभाळली तेव्हा त्यांनी पुत्र झाले असणारे असे दिसते. कारण जिंजी किल्ला तून बाहेर पडताना छत्रपती राजाराम महाराजांनी मध्यरात्री निघाले कारण सदर किल्लाच्या पायथ्याशी झुल्फिकार खान आठ वर्षे पासून वेढा देऊन बसला होते तसेच छत्रपती घराण्यातील वारसा सुरक्षित राहील पाहिजे हे एक कारण असावे.

चिकित्सा;-७जानेवारी १७००रोजीच्या नोंदीनुसार औरंगजेब यांनी सरूपसिंगयास विजापूर (विजयपूर) येथे जिंजी येथून छत्रपती राजाराम यांचा कुटुंबे कबिला सुभेदार लुत्फुल्लाखानकडे जावे असे म्हटले आहे तर ३१जानेवारी रोजी रसीद (पोच) घेतला आहे तसेच औरंगजेब यांनी किल्ले अर्क म्हणजे बालेकिल्ल्याच्या मध्यभागी म्हणजे आजचे मुळ विजयपूर किल्लातील जो ओढा तो परिसर होय.

येथे एक लक्षात येते की सदर कैदेत छत्रपती घराण्यातील मंडळी आहेत व या मराठ्यांचे गादीवरील वारसदार आहे यामुळे मराठे यांच्या सुटका करण्यासाठी येणार हे निश्चित....

२०एप्रिल रोजी बादशाह आदेशानुसार ब्रम्हपुरीतून खानेआलम विजयपूर ला जाऊन छत्रपती परिवारातील मंडळी ब्रम्हपुरीच्या छावणीत घेऊन आले तरी २२ मे १७००रोजी नोंदीनुसार औरंगजेब यांची मुलगी जीनतुनिसा बेगम हीच सोबत छत्रपती राजाराम यांची कुटुंब तील बायका मंडळीत एक दहा अकरा वर्षाचा मुलगा आहे व त्याला त्याच्या आईसोबत जीनतुनिसा बेगम सोबत ठेवण्यात यावे असे आदेश औरंगजेब यांनी दिले आहे

तळटीप:-तत्कालीन काळात महाराणी येसूबाई, महाराणी सकवारबाई साहेब, मराठ्यांच्या गादीवरील वारसा बाल शिवाजी ऊर्फ शाहू महाराज औरंगजेब सोबत होते.

तसेच २९मे १७००रोजी ब्रम्हपुरी छावणीतील नायब कोतवाल मुहम्मद अमीन यास छत्रपती राजाराम महाराजांच्या मुलाबरोबर तेहतीस माणसे ठार मारावे अशी आज्ञा (आदेश) औरंगजेब यांनी वजीर असद खान यास दिले

तर दुसऱ्या दिवशी ३०मे रोजी छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या पत्नी महाराणी सकवरबाई यांची बंधू व भास्करराव गायकवाड हरकारा यांनी औरंगजेब यास सागितले की, बादशाहाजादा आज्जमशहा यांच्या मध्यस्थीने किल्ले देऊ पण छत्रपती राजारामच्या मुलाला सुटका करावे म्हणून रामचंद्रपंत अमात्य कडून रामाजी पंडित व परशुराम पंतप्रतिनिधी कडून अंबाजी (अंताजी आप देव बहुतेक हे सानदेव असावे) वाटाघाटी करण्यास आलेत यामुळे संतापलेल्या औरंगजेब यांनी

रामाजी पंडित यांनी अटेक करून शीर मारले व शहजाद यास दर्शनासाठी येऊ नये म्हणून संबोधले

यावरून मराठ्यांनी सदर राजा पुत्र सुटकेसाठी स्वतः अमात्य व पंतप्रतिनिधी यांनी प्रयत्न केला आहेत सदर नोंदीनुसार छत्रपती राजाराम महाराजांच्या पत्नी महाराणी जानकीबाई पुत्र यांची हत्या औरंगजेब यांनी केले असावे असे दिसते.

सदर कोणत्याही प्रकारची उल्लेख मराठी बखरीत व कागदपत्रे येत नाही. कारण मराठ्यांचे रायगड, जिंजी येथील दोन्ही दप्तरखाना झुल्फिकार खान यांनी नष्ट केला आहे जर

याबद्दल तंजावर येथील छत्रपती घराण्यातील खाजगी तील कागदपत्रे काही माहिती येऊ शकते . तो पर्यंत ........

पण हिंदवी स्वराज्यासाठी बलिदान देणार छत्रपती राजाराम पुत्र यास व तेहतीस खाशी मंडळींनी विन्रम अभिवादन छत्रपती राजाराम महाराज व

महाराणी जानकीबाई यांच्या पुत्राच्या बलिदान शी आम्हाला काही देणे घेणे नाही कमीत कमी भोसरीकर गुज्जर घराण्यातील वारसदार तरी महाराणी जानकीबाई पुत्र च्या स्मृती दिन अभिवादन करण्यासाठी येतील बाकी सगळे........

लेख व माहिती संकलित

संतोष झिपरे (अखिल भारतीय मराठा महासंघ इतिहास परिषद महाराष्ट्र प्रदेश अध्यक्ष)

9049760888

सेनापती संताजी बाबा घोरपडे यांच्या आठवणी आजही जोपासणारा कुलकर्णी वाडा

 

सेनापती संताजी बाबा घोरपडे यांच्या आठवणी आजही जोपासणारा कुलकर्णी वाडा

सरसेनापती संताजी घोरपडे यांच्या चार मुद्रा --

१)श्रीराजाराम चरणी तत्पर! संताजी घोरपडे निरंतर

--इ. स. १६९३च्या सुमारास संताजीने रामचंद्र पंताना लिहिलेल्या पत्रावरील मुद्रा

२)०श्री राजाराम भूपाल भक्तसेनापते :शुभा!! संताजी घोरपडे तस्य मुद्रा भाति जय प्रदा!! --४ आँक्टोबर १६९१रोजीच्या हजीर मजालसी पत्रावरील मुद्रा

३)श्री राजाराम भक्तस्य जफतनमुलुकस्यच संताजी ++++--१एपिल १६९७रोजी संताजीने जयरामस्वामीनां लिहिलेल्या पत्रावरील मुद्रा

४)******

****

प्रभा संताची घोरपडे तस्य मुद्रा भाति जयप्रदा!!--

स्वामी संताजी घोरपडे सेवेस तत्पर ++++ कुलकर्णी घराणी निरंतर

वरील शिक्का असा असावा काय याबद्दलही मला कधी कधी प्रश्न पडतो कारण काही घराण्यांची निष्ठा ही छत्रपती शिवाजी महाराज, छत्रपती संभाजी महाराज, छत्रपती राजाराम महाराज, यांच्या सोबत जशी निरंतर होती तसेच गिरवीच्या कुलकर्णी वाड्यातील ब्राह्मण कुलकर्णी घराण्याची निष्ठा आहे मराठ्यांचे सरसेनापती संताजी बाबा घोरपडे यांच्या चरणाशी निरंतर असावी यामुळेच आजही या वाड्यात एक तळघर असून त्या संताजी बाबाचा तळघर अथवा संताजी घोरपडे यांचे खलबतखाना असे म्हटले जाते हा वाडा एक एकर मध्ये असून अशी एकास एक जोडलेले तीन वाडे या ठिकाणी आहेत याची वंशांशी संपर्क झाला असून त्यांनी इतिहासातील काही कागदपत्र व संदर्भ या घराण्याकडून पंधरा-वीस वर्षांपूर्वी अभ्यासासाठी एका अभ्यासिकेने घेऊन गेल्याची ही सांगण्यात आले या अभ्यासिका चा शोध या ठिकाणी चालू असून तसेच या घराण्यातील असलेले कागदपत्र ही आपल्या सेवेस लवकरच ठेवण्याचा आमचा प्रयत्न आहे इतिहास तील पाऊलखुणा या या गावगाड्यात सर्वत्र आढळतात तसे औरंगजेबच्या महाराष्ट्रातील आगमनानंतर मराठ्यांचे सेनापती असणार सरसेनापती संताजी बाबा घोरपडे यांच्या वास्तव्याने पावन आणि पवित्र झालेल्या कारखेल व त्याच्या पदस्पर्शानेत पवन झालेल्या कारखेल येथील या गावांमध्ये आजही कमी जास्त प्रमाणात आढळतात आणि एक लेखकांनी येथील कुलकर्णी घराण्यातील उल्लेख आपल्या पुस्तकात आढळून येते गिरवीच्या बामणाचं घराणं म्हणजेच कुलकर्णी घराणे होय या कुलकर्णी घराण्याची निष्ठा आणि त्याग आणि सेनापती संताजी घोरपडे यांच्या बलिदान च्या काळात सांगतील जाणार उल्लेख व इतिहास व इतिहासातील माहिती योगदानाबद्दल शोध सुरू केले आहे सरसेनापती संताजी घोरपडे यांच्या काळात वर्षभरातील मोहिमेनंतर जो मराठ्यांचा खजिना कारखेलमध्ये यायचा तो या वाड्यात उतरायचा आणि त्यानंतर इतरत्र पाठवला जायचा अशी या वाड्याची ख्याती इतिहासाचे ध्रुवीकरण करताना आम्ही बामणांना किंवा एखाद्या कुलकर्णी घरांना विरोध निश्चित करतो पण या घराण्याची मराठ्यांच्या जिरपटका विषयी व छत्रपती घराणे विषयी असलेली निष्ठा व सेनापती संताजी घोरपडे घराण्याच्या बलिदान काळात केलेल्या सेवा ही मराठ्यांच्या इतिहासाची अद्वितीय उदाहरण आहे गरजेपुरता व सोईपुरता इतिहास सांगण्यापेक्षा इतिहासात न सांगितलेल्या घराण्यांचा इतिहास पुढे येणे व छत्रपतींशी मराठ्यांची व छत्रपतींच्या नेतृत्वाखाली लढणाऱ्या प्रत्येक सेनापती सेनानी शिलेदार यांच्याशी एक निष्ठा असणाऱ्या घराण्याचा जेव्हा इतिहास भविष्यात लिहिला जाईल त्यात गिरवीच्या ब्राह्मण घराण्यातील कुलकर्णी वाड्यांचा इतिहास हाही समाविष्ट करावी लागणार आहे हेही तितकच सत्य याविषयी आणखीन माहिती लवकरच आपल्यापर्यंत देण्यासाठी आम्ही प्रयत्नशील आहोत ध्यास हा महाराष्ट्राच्या किंवा गावगाड्यातील मातीतून खोदून नाही खाली चलन काढण्याची वेळ आली आहे कारण आजच्या काळात असलेले शिल्लक कागदपत्र आणि माहितीगार व्यक्ती जर काळाच्या आड गेले तर खरा इतिहास कधीच येणार नाही आणि मराठ्यांच्या प्रत्येक शिवभक्तांच्या मानबिंदू असणारे व प्रत्येक शिवभक्त जिथे ओल्या डोळ्यांनी मस्त होतो त्या संताजी बाबांचा इतिहास समोर येण्यासाठी इतिहासातील काही गोष्टी शोधणे माहिती काढणं व लोकांपर्यंत पोहोचणे हे गरजेचे आहे त्यासाठी आम्ही प्रामाणिकपणे प्रयत्न करत आहोत यावेळी स्थानिक इतिहास प्रेमी चैतन्य देशपांडे, अखिल भारतीय मराठा महासंघ इतिहास परिषद महाराष्ट्र राज्य सोलापूर जिल्हा अध्यक्ष दिग्विजय जाधव व संतोष झिपरे

तळटीप:--

यावेळी येथील वंशज हे इतर ठिकाणी स्थायिक असलेल्या मुळे वाडा उघडुन बघता आले नाही पुढील भेटतो निश्चित..........

राष्ट्रमाता राजमाता जिजाऊ इतिहास परिषद महाराष्ट्र राज्य प्रमुख संतोष झिपरे ९०४९७६०८८८

हिंदुराव, ममलकतमदार, मराठा सेनापती मुरारराव घोरपडे

 

हिंदुराव, ममलकतमदार, मराठा सेनापती मुरारराव घोरपडे

तळटीप:- अशी मराठे व हिंदू साठी हे पोस्ट आहे टिपू सुलतान साठी आज सकाळी पासूनपोस्ट टाकून आपले आपलं काळा निळा करून घेणाऱ्यांसाठी ही पोस्ट आहे

_________________

मित्रांनो मराठ्यांच्या इतिहासा त छत्रपती संभाजी महाराज सरसेनापती संताजी राव घोरपडे मराठ्यांची शेवटची सेनापती बाप्पू गोखले यांच्या बलिदान आणि जसं मनाला चुटक लावून जातं तसेच तसंच सरसेनापती संताजी बाबा घोरपडे यांचे नातू असलेले व गुत्ती येथील सेनापती मुरारराव घोरपडे यांच्या बलिदानाची ही हे प्रत्येक मराठ्यांच्या मनाला पिळून टाकतं एका अजिंक्य युद्धाची खालील क्रूरकर्मी शेवट शेवट व हैदर आलेली टिपू सुलतान तिचा पत्रांनी त्यांचे केलेले हाल मनाला वेदना देऊन जाते खरंतर ते तुम्हाला टिपू सुलतान सांगतील तुम्ही फक्त सेनापती मुरारराव घोरपडे सांगा कारण इतिहासच्या दोन्ही अंगाने अभ्यास करताना करताना एखाद्याच्या पराक्रमासोबतच त्याच्या कुकर्माचाही पेढे वाचले गेले पाहिजे आणि तो कुठल्याही जाती धर्माचा असो त्याच्यासमोर एक मराठा इतिहास पूर्वी अभ्यासक म्हणून आम्ही नतमस्तक कारण मराठ्यांच्या चिरी पटक्या खाली लढणारा प्रत्येक जाती धर्माचा मावळा सरदार सेनापती हा मराठाच होता हीच आमची भावना आहे पण ज्यांनी ज्यांना इतिहास एकाच नजरेतून दिसतो व दुसरी नजर ही कुरकुर्माच्या समर्थनासाठी उभी राहते त्या आजच्या मराठ्यांनी सेनापती मुरारराव घोरपडी समजणार नाहीत शेवटी ज्या हैदरअलीला उभ्या कर्नाटकात सेनापती मुरारराव घोरपडीने 20 वर्ष पळवलं त्या सेनापतीचे दुर्दैवी अंत आणि झालेल्या शेवट मराठ्यांच्या काही पिढ्यांनी मराठ्यांच्या बलिदानाची त्यागाची आणि पराक्रमाची साक्षी देणार आहे एवढंच लक्षात ठेवा शेवटी म्हणत्यात ना बाप तो बाप ही रहेगा

जय सेनापती मुरारराव घोरपडे

इ. स. १७३० मध्ये सिधोजीराव घोरपडे पुत्र मुरारराव घोरपडे हे दक्षिणेस मराठ्याच्या वतीने कारभार पहात म्हैसूर आणि हैदराबादहून दरवर्षी सात लाख रुपये महसुल मिळत असत. अर्काटच्या नबाबाशी संबंधित इंग्रज-फ्रेंच युद्धातही त्यांनी भाग व १७४१-४५ मध्ये त्रिचन्नापल्ली (तिरुचिरापल्ली) येथील संपूर्ण प्रदेशात मराठ्यांच्या अंमलाखाली आणले १७५० नंतर कर्नाटकात त्यांनी अनेक स्वाऱ्या केल्या व अनेक स्थानिक सत्ताधीशांना पराभूत केले. कर्नाटकवरील स्वामित्वाकरिता हैदरअलीची त्यांना कडवी स्पर्धा होती. पुढे प्रसंगोपात पेशव्यांशीही त्यांचा संघर्ष झाला. थोरल्या माधवराव पेशव्यांच्या मृत्यूनंतर मराठ्यांचे कर्नाटकाकडे दुर्लक्ष झाले व त्यातच हैदरने गुत्तीवर मोठ्या सैन्यानिशी हल्ला केला (१७७५). चार महिने मुराररावांनी कडवी झुंज दिली; मात्र किल्ल्यातील रसद, दारुगोळा इ. संपल्यानंतर त्यांना शरणागती पतकरावी लागली. श्रीरंगपट्टणच्या किल्ल्यात हैदरने मुराररावांना कैद करून ठेवले. तेथेच १७७८ मध्ये त्यांचा मृत्यू झाला हैदर अलीच्या मनात सेनापती मुरारराव

घोरपड्यांबद्दल

मनात

आत्यंतिक तीव्र राग होता. त्याने

त्याचा पुरेपूर बदला घेतला. हत्तीच्या

पायाला बांधतात अशा जाडसर

साखळ्या बांधून मुराररावांची धिंड

श्रीरंगपट्टणम मधून काढण्यात आली.

कपाळदुर्ग च्या अंधारकोठडीत

मुराररावांना आणि दोन चारशे

मराठ्यांना डांबण्यात आले. दहा बारा

दिवस रोज मुराररावांवर व मराठा सैन्यावर अनन्वित

अत्याचार होत होते.यावेळी सदर हैदर अलीच्या पुत्राने मराठ्यांनी अन्न पाणी बंद करून

धड प्यायला पाणीही देण्यात आलं

नाही.

उपासमारीने आणि

अत्याचारांनी मुराररावांची प्रकृती

खूपच खालावली. त्यातच त्यांचा

मृत्यू झाला. दोन चारशे मराठ्यांची

अमानुष कत्तल करण्यात आली

लेख व माहिती संकलित

अखिल भारतीय मराठा महासंघ इतिहास परिषद महाराष्ट्र राज्य संतोष झिपरे