मराठेशाहीतील दक्षिण लावण्यवती धुरंधर राजकारणी ग्वाल्हेर ची महाराणी बायजाबाई शिंदे भाग 54

मराठेशाहीतील दक्षिण लावण्यवती धुरंधर राजकारणी ग्वाल्हेर ची महाराणी बायजाबाई शिंदे

भाग 54

महाराणी बायजाबाईसाहेब शिंदे ह्यांचे चरित्र,

लेखक :- दत्तात्रय बळवंत पारसनीस

बायजाबाईसाहेबांची कारकीर्द----------------------20

ग्वाल्हेरच्या एका एतद्देशीय इतिहासकाराने, “बायजाबाई राज्यकारभारांत बहुत दक्ष व शहाणी असे, व दरबारी लोकांवर हिचा दरारा || Raoji Trimbak, the Karbhari of the Gwalior Court, died on 26th January A. D. 1833. His loss as a zealous and able minister will not, it is feared, be easily replaced.” -Astotic Joannot 1833. ७८ विशेष असे असे वर्णन केले आहे; एवढेच नव्हे, तर खुद्द ग्वाल्हेर येथील रेसिडेंट व इतर युरोपियन लोक ह्यांनीही त्यांच्या राज्यकारभाराची प्रशंसा केली आहे. ता. १ जुलई इ. स. १८३२ ह्या तारखेच्या “इंडिया ग्याझेट' पत्रामध्ये रीजंट बाई (बायजाबाईसाहेब ) ह्या संस्थानचा राज्यकारभार फार नियमितपणाने चालवीत आहेत. एवढेच नव्हे, तर कै० महाराज दौलतराव ह्यांच्या कारकीर्दीपेक्षाही तो अधिक चांगल्या रीतीने चालला आहे'असा स्तुतिपर लेख प्रसिद्ध झालेला दृष्टीस पडतो.

‘ब्रिटिश हिंदुस्थानच्या इतिहासाचे कर्ते मिल्लसाहेब ह्यांनी बायजाबाईविषयी असे मत दिले आहे की, “ती फार तेजस्वी व सत्वशील बायको असून, तिचे वर्तन सभ्य प्रकारचे होते. तिच्या अंगांत राज्यकर्तृत्व कमी होते असे नाहीं. तथापि तिच्याकडून आप्तस्वकीयांसंबंधानें अयोग्य पक्षपात क्वचित् घडून येई; आणि लोभाच्या भरात ती संस्थानाच्या कारखान्यांचे नुकसान करून खाजगी द्रव्यसंचय करण्यास उत्सुक असे. ती स्वभावाने कडक होती, तथापि क्रूर किंवा खुनशी नव्हती. तिच्या कारकीर्दीमध्ये ग्वाल्हेरचा राज्यकारभार, इतर कोणत्याही संस्थानाच्या बरोबरीने असा, चांगल्या रीतीने चालला होता. मिल्लसाहेबांनी बायजाबाईसाहेबांचे गुण व दोष दोन्ही व्यक्त केले १ रा.

फडकेकृत शिंद्यांचा इतिहास. 2. • The Regent Baee conducts the affairs of this state with great regularity, much better, I understand, than what was done in the time of the late Maharaja.” —Indicg Gazette, 1st July 1832. ३. She was a woman of high spirit, and respectable con. duct, not destitute of ability to govern, but disposed to the injudicious partiality to her own kin, and greedy in accumulating private wealth at the expense of public establishments. She was violent in temper, but not cruel or vindictive and during her administration the affairs of Gwalior were conducted with as much efficiency as those of any other native principality.” --M's Ildstor?). Page 292. ४. 5७९ आहेत. तथापि त्यांच्या तेजस्वितेविषयीं व राज्यकर्तृत्वाविषयी त्यांचा मतभेद नाहीं. स्वकीयांविषयीं पक्षपातबुद्धि किंवा द्रव्यसंग्रहाची इच्छा ह्या दोन गोष्टी बायजाबाईसारख्या स्त्रीच्या ठिकाणी असल्यास नवल नाहीं; परंतु राज्यकारभार चालविण्याचे ज्ञान असणे हीच विशेष महत्त्वाची गोष्ट होय.