मराठेशाहीतील दक्षिण लावण्यवती धुरंधर राजकारणी ग्वाल्हेर ची महाराणी बायजाबाई शिंदे भाग 53

मराठेशाहीतील दक्षिण लावण्यवती धुरंधर राजकारणी ग्वाल्हेर ची महाराणी बायजाबाई शिंदे

भाग 53

महाराणी बायजाबाईसाहेब शिंदे ह्यांचे चरित्र,

लेखक :- दत्तात्रय बळवंत पारसनीस

बायजाबाईसाहेबांची कारकीर्द----------------------19

रावजी त्रिंबक हे प्रामाणिक व शहाणे १. रावजी त्रिंबक ह्यांनी ही मक्त्याच्या मामलतीची चाल बंद करून वसुलाची सुधारणा केली, अशावद्दलचा उल्लेख त्यावेळच्या “Mofussil Ukhbar” नामक पत्रांत प्रसिद्ध झालेला आहे:-

• * * * Raoji Trimbalk, the minister, has, during the last two years, endeavoured to do away with the system of farmin the land revenue; and though the immediate loss from the inefficiency or misconduct of the aumils would seem to have been considerable, yet as the system of amani management, under common superintendence, contains within itself the seeds of certain improvement to the country, we may, if it be preserved in, yet expect to see even the most distant districts assume a more flourishing aspect. It is a fine country, and under proper fiscal management, might be expected to yield a revenue of a million and a half of money.?”

मुत्सद्दी असून, त्यांनीं ग्वाल्हेरच्या राज्यकारभारांत बायजाबाईसाहेबांस उत्कृष्ट मदत केली होती. त्यांचे मृत्युवृत्त विलायतेतील एशियाटिक जर्नल' मध्ये छापले असून, त्यांत रावजी त्रिंबक ह्यांच्या मृत्यूनें ग्वाल्हेर दुरबारांतील एका कर्तव्यदक्ष आणि राजकारणपटु प्रधानाची जागा रिकामी झाली, व ती पुनः सहज रीतीने भरून येणे कठीण आहे असे ह्मटले होते. ह्यावरून रावजी त्रिंबक ह्यांची योग्यता व्यक्त होते.

रावजी त्रिंबक हे मोठे स्वधर्मनिष्ठ व दानशूर गृहस्थ होते. ह्यांनी काशी वगैरे ठिकाणीं घाट व देवालये बांधली आहेत. । | रावजी त्रिंबक मृत्यु पावल्यानंतर कांहीं दिवस, बायजाबाईनी कोणासही दिवाण न नेमिता, आपण स्वतः राज्यकारभार चालविला. परंतु पुढे त्यांनी सखो शामजी व दादा खासगीवाले ह्या उभयतांस राज्यकारभार पाहण्यास सांगितले. परंतु थोड्याच दिवसांत जनकोजी शिंदे ह्यांचा व त्यांचा उघडपणे बेबनाव होऊन, दरबारी लोकांत दुफळी झाली; व जनकोजीरावांचा पक्ष प्रबल होऊन बायजाबाईसाहेब ह्यांस ग्वाल्हेरचीं राज्यसूत्रे सोडून देणे भाग पडले. ह्या राज्यक्रांतीची हकीकत पुढील स्वतंत्र भागांत सादर केली आहे. rv बायजाबाईसाहेब ह्यांच्या राज्यकारभाराची विस्तृत माहिती उपलब्ध22.4. 2.-.-2 नसल्यामुळे आह्मांस ती सादर करितां येत नाहीं. तथापि त्यांच्या अंगीं । १.८ राज्यसूत्रे चालविण्याची चांगली शक्ति होती, हे निर्विवाद सिद्ध आहे.