लेखक
रोहित शिंदे
खानदेशात काही ठिकाणी स्थानिक जमीनदारांकडून बुवाजीस चौथ ही मिळू लागली होती.
चौथ च्या रूपात हा जो काही विजयाचा यशस्वी टिळा बुवाजींच्या माथी लागला होता. ह्यात बुवाजींचा पराक्रम व मोघलांच्या सुस्त हालचाली ह्या व्यतिरिक्त अजून एक विजयाचे गमक होते. ते म्हणजे पंत सचिव शंकराजी नारायण ह्यांच्या नियंत्रणात इतर सरदारांच्या नाशिक व नगर भागातील हालचाली.
हे सरदार बुवाजींचा सतत पाठपुरावा करत.बुवाजीशी समनवव्य साधत इतर ठिकाणी ही हे छापे टाकत त्यामुळे मोघलांस तिकडे लक्ष देणे गरजेचे होत.बुवाजीस प्रत्युत्तर देन्यासाठी आपापल्या गोटातून बाहेर पडणाऱ्या मोघली फौजेस हे अडवत किंवा मागाहून त्यांच्या मूलखास उपद्रव देत . व बुवाजींच्या मागावर असलेल्या मोघली हशमांची ही लंगड तोड करत. त्यामुळे ही ह्या मोघल तुकड्या कधीच बुवाजी पवारांच्या पाठलंगाच्या वेळी ही समयास पावत नसत.
तिकडे दक्षिणेत कावेरी पलीकडे जिंजीस मात्र लढाईस वेगळस रंग चढत होता. झुल्फिरकार खान लागोपाठ गेली चार वर्षे नुसता झोंबा झोंबी करत असल्याने बादशाहने त्यास तंबी दिली होती. व शहजादा आणि वजीर ह्या दोघांस ही त्याच्या मदतीस पाठवले. त्यामुळे नाइलाजाने का होईना तो आता चिवटपणे झुंझु लागला होता. जिंजी डोंगरास त्याने आता खरोखर आपली लष्करी चुणूक दाखवण्यास सुरवात केली होती.
त्यामुळे स्वामींनी ही आदेश पाठवून देशावरील बरीच फौज सेनापती संताजी घोरपडे व धनसिंगराव धनाजी जाधव ह्यांच्या नेतृत्वात दक्षिणेत मागवली होती.
त्यामुळे नाशिक - नगर मधील बुवाजींचा पाठपुरावा करणारे इतर सरदार ही सेनापती सोबत दक्षिणेच्या वाटेने गेले.
परंतु बुवाजींना ह्याच प्रेदशात कार्यरत ठेवण्यात आले होते. हिकडे इतर्वसरदारांच्या अनुपस्थितीत मात्र बुबाजी एकटे पडले होते.
परंतू ते नाउमेद होऊन स्वस्थ बसणार्या पैकी न्हवते. जुन्याच कामगिरीवर नव्याने फेरनियुक्ती झाल्याने बुवाजी पवार पुन्हा जलद गतीने तापी - गोदावरी च्या खोऱ्यात धुमाकूळ घालण्यास परतले होते.
ह्या समयास मराठ्यांच्या फौजा कर्नाटकात घुसल्याने उभ्या हिंदुस्थान चे डोळे तिकडे लागून राहिल्याने, बुवाजी पवारांस हिकडे तापी - गोदावरी खोऱ्यात सम्पूर्ण रान मोकळे होते. मुख्य मोघल छावणीस हिकडे लक्ष देण्यास फुरसतच न्हवती. याचा बुवाजी ने जोरदार लाभ घेतला.
बुवाजींच्या पथकाची घोडी पुन्हा खानदेश बागलाण आणि व्हरडात थैमान घालू लागली होती. तापी - गोदावरीच्या खोऱ्यातील सम्पत्तीचा ओघ पुन्हा सुपे च्या मुख ठाण्याकडे वाहू लागला होता. अनेक जमीनदार नाइलाजाने का होईना पण चौथ सुपे ला पोहचवता होते.
मुख्य छावणीतून कुमक न येता शिव्यांची लाखोली मात्र खानदेश बागलनातील ठाणेदारांस वाहिली जात होती. कारण आधीच्या काळात बुवाजींच्या पथकास इतर मराठा सरदारांचे पाठबळ होते. परंतू सध्या वर्तमानात कुल फौज जिंजीस स्वामींच्या सेवेस गेल्याने सध्या बुवाजी एकटेच मोगलांचा त्यांच्याच प्रदेशात फडशा पाडत होते.
ठाणेदारांस आता स्वतःचीच लाज वाटू लागली होती. एकटा मराठा सरदार सर्व ठाणेदारांस वेठीस धरतो पण मुघल समशेर त्यास कोठेच अडवण्यास यशस्वी होत नसल्याने ते आता क्षुब्ध झाले होते.
शेवटी एकमेकांचे द्वेष,मत्सर,हेवेदावे बाजूला सारून नाइलाजाने का होईना पण मुख्य बादशाही छावणीच्या आदेशाने त्यांनी आपापसात समनव्यव साधण्यास अनुकूलता दाखवली.
उशिराने का होईना त्याचे सकारात्मक परिणाम ही उमटू लागले होते. मोघल ठाणेदारांच्या योग्य समन्यवय्याने बुवाजीस आता एक ठिकाणी जास्त वेळ थांबण्यास जमत नसे. बुवाजीने केलेला हल्ला रंगात येताच व मुख घाव घालण्याच्या तयारीत असतानाच रणांगणात अचानक पणे जादाची मोघल फौज गोळा होत असे. व नाइलाजाने का होईना नुकसान टाळण्यासाठी बुवाजीस मैदानातून पाय काढून निघून जावे लागत असे. काही ठिकाणी रनागंणातून बाहेर पडल्यावर ही त्यांचा पाठलाग होत असे. नंतर नंतर तर मोघल त्यांच्या मागावर रानावनात आतपर्यंत घुसू लागले होते. त्यांस आता इतर ठिकानुहून ताज्या कुमकेची शाशवती असे.त्या जोरावर ते धाडस करू लागले होते.
ह्या सर्व प्रकाराने बुवाजींच्या छापयांवर हालचालींवर मर्यादा आल्या होत्या. पण त्या पूर्ण पणे बंद न्हवत्या झाल्या.
No comments:
Post a Comment