गुंजन मावळ मढे घाट

 

गुंजन मावळ

आजच्या लेखात आपण गुंजन मावळातील एका प्राचीन घाटमार्गाबद्दल माहिती घेणार आहोत.

सातवाहन कालखंडात युरोप किंवा आखाती देशांतून होणारा व्यापार हा बंदरातुन कोकणमार्गे घाटावर येत असे आणि त्यानंतर देशभर मोठमोठ्या व्यापारी शहरामध्ये हा माल पोहचवला जात असे.

ह्या सर्व गोष्टींला ठराविक कालावधी लागत असे, त्यासाठी सातवाहन राजवटीत अनेक ठिकाणी लेणी , पाण्याच्या टाक्या , विसाव्यासाठी गुहा खोदन्यात येत होत्या.मढे घाट मार्गावरून होणारा व्यापार पैठण ला जात असे. महाड बंदरातून व्यापार

मढे घाट वर चढून येऊन घाटावार येत असे. गुंजन मावळातील मंजाई आसनी , दामगुड़ा आसनी , मार्गासनी ही गावे ह्याच व्यापारी मार्गावरील आहेत. विसाव्या साठी ह्या गावांमध्ये थांबा होता. मार्गासनी मार्गे विंझर खिंडीतून आल्यानंतर समोरच्या वांगणीच्या डोंगरावर काही टाक्यांचा समूह असून एक प्रशस्थ तळघर आहे. या ठिकाणी टेहळनी करण्याचे ठिकाण असु शकते. तर वांगणी - रहाटवडे खिंडी मध्ये एक खोदीव टाकं आहे. त्याच मार्गे पुढे गाऊडदरा गावामध्ये विसाव्यासाठीच्या गुहा आहेत.

ह्या घाटमार्गावरुन येणाऱ्या व्यापाऱ्यांला राजाश्रय तर होताच पन त्याच संरक्षण करण्याची जबाबदारी किल्ल्यांची होती.

शिंदे घराणे प्राचीन काळापासून गुंजन मावळात वस्ती करून आहे. मढे घाटमार्गाचा नीट अभ्यास केल्यास जाणवत की ह्या घाटमार्गावर ठिकठिकाणी शिंदे घराण्याच्या वस्त्या आहेत. गुंजन मावळात अशी मोजकीच घराणी आहेत जी प्राचीन काळापासून वस्ती करून आहेत. त्यात शिंदे , पानसरे ,चोरघे , बिरामने (शेलार) ही घराणी प्रामुख्याने दिसतात.

गुंजन मावळाला शिवकाळात सुवर्ण दिन होतेच, पन प्राचीन राजवटीमध्ये गुंजन मावळ तितकचं समृद्ध दिसते.

उगाच नाही छत्रपती शिवाजी महाराज 25 वर्ष गुंजन मावळात रहाळ करून राहिले.

गुंजन मावळाची माती शतकानुशतके पराक्रमी कर्तबगार आणि वैभवशाली आहे.

पुढील लेखात अशाच एका प्राचीन ठेव्यासहित घराण्यांबद्दल माहिती घेऊ.

क्रमशः

राजधानीचं मावळ

गुंजन मावळ

#किरण_खामकर