दांडपट्टा मराठ्यांच आवडीच हत्यार. याची भेदकता तलवारीहुन जहाल

 

*

दांडपट्टा मराठ्यांच आवडीच हत्यार. याची भेदकता तलवारीहुन जहाल.*

उभ्या हिंदुस्थानात या शस्त्रावर मराठ्यांइतके नियंत्रण कोणाचेच नाही. मुघल राजपुत लोकांमध्येही हे हत्यार असायचे. पण मराठे यात जास्त कुशल अन तरबेज होते. पट्टा फ़िरवणे मोठे कौशल्याचे काम आहे खुप कसब आणि अभ्यास असलेला माणुस पटटा व्यवस्थित फिरवू शकतो.

आपण मराठीत पटाइत हा शब्द वापरतो, म्हणजे तरबेज. मुळात पट्टे चालवण्यात वाकबगार असलेल्या लोकांना पटाईत असे म्हणले जाते. तोच शब्द पुढे आपल्या बोली भाषेत रुढ झाला.

मराठी मध्ये एक म्हण होती “धारकरी” म्हणजे जे व्यक्ती तलवार, भाला, तीर-कमान अथवा अजुन काही अशा ४-५ हत्यारांमध्ये तरबेज असली की यांना “धारकरी” गणले जायचे.

अन अजुन एक म्हण होती की “दहा धारकरी तर एक पट्टेकरी” यावरुनच पटाईताला काय मान असेल हे लक्षात येते

पट्ट्याची लांबी ५ फ़ुट असते, त्याचे पाते ४ फ़ुट असुन त्याची मुठ म्हणजे खोबळा साधारण १ फुटाचा असतो, याचे पाते लवचिक असते, पण लवचिक असले तरी याच्या कौशल्याने केलेल्या वाराने उभा माणुस चिरला जावु शकतो, गर्दन देखिल कटू शकते.

याचे पाते जरी लवचिक असले तरी पण याची वार करण्याची तलवारीपेक्षा क्षमता जास्त का? मुख्य कारण आहे आपण तलवार फिरवताना सगळा जोर आपल्या मनगटातुन लावत असतो, पण प्रत्यक्षात पट्टा फिरवताना आपला पुर्ण हात आपला दंड, खांदे आणि विंग्ज्चा भाग या सर्व अवयवांतुन ताकद लागलेली असते.

पाते लवचिक असले तरी जर वार करताना पाते लपकले नाही अन वार सरळ झाला तर सरळ एक घाव दोन तुकडे होतात.

ऐतिहासिक ग्रंथ किंवा कागदपत्रांमधील दांडपट्टयाच्या उपयोगाचे वर्णन द्यायचे झाल्यास ते जिवा महालाने बडा सय्यद ला मारताना तसेच बाजीप्रभू देशपांडे यांनी पावनखिंडीत गनिमांना रोखताना दांडपट्