संभाजीराजे अन दिलेरखान प्रकरण

 

छत्रपती संभाजी महाराज 

संभाजीराजे अन दिलेरखान प्रकरण

संभाजीराजे अन दिलेरखान यांची भेट झाली दिनांक १३ डिसेंबर १६७८. दिलेर ने दिलेरपणे संभाजीराजांचे स्वागत करताना एक हत्ती, तीन घोडे, पोशाख, तलवार, चौघडा हा नजराना दिला. शिवाय संभाजीराजांना ७००० स्वार आणि ७००० जातीच्या मनसबीचे आलमगीर बादशहाचे फर्मान हाती दिले. संभाजीराजे दिलेरच्या छावनित आल्याने दिलेरला निम्मा दक्षिण देश फत्ते केल्याचा आनंद झाला होता.

संभाजीराजांच्या दिलेरखानाला जावून मिळन्याच्या या नवीन आणि अनपेक्षित खेळीने सिद्धिमसूद आणि दिलेरची ८० हजार फौज जी चालून येण्यास तयारच होती, त्या प्रयत्नांच खिळ बसली गेली. याचे वर्णन प्रत्यक्ष इंग्रजांनी करून ठेवले हे बरे.

मुंबईहुन सुरतला गेलेले हे पत्र असे होते.

" शहजादा दक्षिणेस येवून २ महीने झाले आणि शिवाजीचा मुलगा संभाजी दिलेरखानाकडे पळून गेला. परंतु शिवाजी पन्हाळ्यामध्ये ठाणे धरून बसलेले असून मोगल अन आदिलशहा या दोघांनाही ते मोजीत नाहीत. किंवा यापैकी कोणीही त्यांच्यावर चालून जात नाही." या पत्राची तारीख आहे १० मार्च १६७९.

आता आपणच विचार करा हे कसे घडले. संभाजीराजे १३ डिसेंबरला दिलेरच्या छावनित गेले. तेव्हा पासून म्हणजे १० मार्च हे पत्र लिहालेले गेले. तोवर सगळे स्तब्ध कसे. ना विजापरकरांनी स्वराज्यावर हमला केला ना दिलेरने स्वराज्याविरोधात मोहिम उघडली या दोन्ही शत्रूंना जागच्या जागी खिळवुन ठेवण्याचे यशस्वी राजकारण कोणी केले! याचे उत्तर आहे शिवाजीराजे अन संभाजीराजांच्या या अभूतपूर्व खेळीने.

संभाजीराजे विशिष्ट उद्देशाने दिलेरला मिळाले असावेत यावर परमानंद यानेही चांगला प्रकाश टाकला आहे. संभाजी राजांनी दिलेरला बहुत किल्ले व बाकीचा मुलुख हस्तगत करून देतो अशी आश्वासने देऊन चांगलेच प्रेरित केले आणि आश्चर्य म्हणजे दिलेरनेही लगेच विश्वास ठेवून विजापुरकरांच्या दिशेने आपला मोर्चा वळवीला. पहा याला म्हणतात की नाही खरा गनिमिकावा?? कालपर्यंत स्वराज्यावर एकत्र चालून जाणारे दोन मित्र संभाजी राजांच्या या वचनामुळे एकमेकांविरुद्ध लढायला तयार झाले.

अन हो अजुन एक शिवाजीमहाराजांनी हंबीरमामांना आदेश दिला पाठलाग करा अन पाहा,

"संभाजीस वाटेतच पकडून इकडे आणावा. बहुत दौडिने फौजेने पाठलाग करवा." आता शिवाजी महाराजांचे नाटक पहा कसे बेमालुम. संभाजीराजांच्या जवळ फक्त ३०० स्वार आणि पाठलाग करणार्या हंबीरमामा यांच्या जवळ २५००० फौज. हंबीररावांनी महाराजांच्या आदेशाप्रमाने अत्यंत वेगाने पाठलाग केला दरम्यान संभाजी राजांनी वाटेत दोन दिवस मुक्काम केला तरी तरी मोहिते त्यांना पकडू शकले नाही????

लेख साभार : golden.history.of.maharashtra