*गुंजन मावळ*
आजच्या लेखात आपण गुंजन मावळाच्या मातब्बर आणि अनुवांशिक पुंड स्वभावाच्या चोरघे घरण्याविषयी माहिती पाहनार आहोत. गुंजन मावळाच्या पराक्रमाचा इतिहास पाहिला तर पहिला मान शिळीमकर देशमुख घराण्याचा येतो पण शिळीमकरांला देशमुखी मिळण्याअगोदर तिच्यावर हक्क सांगितला होता तो चोरघे घराण्यानी. मुळात गूंजन मावळाची मुळ देशमुखी कोणाची होती ह्यावर अनेक मत - मतांतर आहेत. देशमुखीचा मुळ वाद सुरु चोरघे घराण्याने केला. काही इतिहास लेखकांच्या मते गुंजन मावळाची देशमुखी ही हतव्याच्या *काळे कासराची* पन अनेक इतिहास कारांनी हा मजहर खोटा असल्याचे सिद्ध केल आहे.
शिवपूर्व काळात निजामशाहीचा वजीर मलिक अंबर चोरघे आणि शिंदे घराण्याचा देशमुखीचा वाद सोडवताना दिसतो.
चोरघे घराण्याच्या शाखा वसई पासून गगनबावढ्या पर्यंत पसरलेल्या आहेत.
महिकावती (माहिम) बखरी मध्ये वसई जवळील #पापडी गावातील चोरघ्याचा उल्लेख #देव_चोरघे* असा आहे. महिकावती बखर ही देवगिरीकर यादव घराण्याची आहे. यादव वास्तु शास्त्राशी निगडित असच एक शिवमंदिर वांगनी येथे आहे.
चोरघे हे मुळ कदम वंशाचे , चोरघ्याच कुलदैवत तुळजापुर निवासिनी भवानी आहे. कदंबा राज्य बुडल्यानन्तर कदंबांची काही कुळ कोकण सोडून घाटमाथ्यावर स्थिरावली आणि आपल्या पराक्रमाच्या जोरावर आपले अस्तित्व आजही टिकवून आहेत.
वसई पापडी पासून गगन बावढ्या पर्यंतच्या चोरघे घराण्याच्या शाखा ह्या मुळ कदम वंशाच्या आहेत. अशाच अनेक शाखा महाराष्ट्रभर स्थिरावत गेल्या.
गुंजन मावळात चोरघ्याइतके शिरजोर कोणी नव्हते. शिंदे घराण्याच्या काही लोकांची खुनाख़ूनी झाल्यानंतर चोरघ्याचा बंदोबस्त करण्याकरिता शिंदयांचे गोते भाऊ पवन मावळातील शिळीम गावच्या शिळीमकर घरान्यातील काही लोक चोरघ्याच्या तोंडावर बोरावळेत आणून त्यांची वस्ती करून दिली. तरीही चोरघे आपल्या मुळ स्वभावात बदल न करता त्यानी आपला हक्क लाउन धरला त्यातच शिळीमकरांनी भिवजी चोरघा ह्यावर मारेकरी पाठवून त्याचा खून केला. परंतु भिवजीच्या वंशाचे येसजी आणि बाबाजी यांनी कुरंगवड़ी च्या माळावर दसरोजी शिळीमकर याचा खून पाडला. यातच मावळात सुवर्णदिनांची चाहुल सुरु झाली होती. शहाजी पुत्र शिवाजी स्वराज्य स्थापनेच्या मंगल कार्यास लागले होते. त्यासाठी दादोजी कोंडदेव नरसप्रभु ह्यांच्यावर मावळातील देशमुख मंडळी ला साम दाम दंड भेद या नीतिने स्वराज्य कार्यास सामिल करण्याची जबाबदारी होती.
यातच बरवाजी शिळीमकर यानी केतकावन्याच्या फुलाजी शिंदे -शिळीमकराचा कालोजी दीघा ह्याकरवी खून करून वाड्यातील देशमुखीचे कागद नेऊन दादोजी कोंडदेवास लाच देऊन देशमुखी आपल्या नावावर करून घेतली.
तरीही चोरघे ऐकेनात शिलिमकर आणि चोरघ्यामध्ये चकमकी होतच होत्या.
शिलिमकर आणि चोरघे यांच्या मध्ये एकूण तीन #गोत( *meeting*) बसले होते. एक गोत स्वतः मलिक अंबर याच्या उपस्थितीत झाला होता पन निजामशाहीला मुळात मावळातील तंटयांची तमा नव्हती त्यामुळे तो वाद तसाच निवाडयाविणा राहिला. दूसरा गोत स्वतः शिलिमकर आणि चोरघ्यानी नि:हत्ता गोत बसवन्याच्या हेतुने गोत बसला पन शिळीमकरानी दगा फटका गोत चालू असताना चोरघ्यावर हल्ला करून वंश बुडवन्याच्या प्रयत्न केला.( ह्याला ऐतिहासिक संदर्भ नाही तरीही दोन्ही कुळांमध्ये ह्या लढाई विषयी आजही बोलले जाते. याच घटनेनन्तर चोरघे थोडे नरमले पन देशमुखीच्या हक्कावर ठाम होते.
सरते शेवटी शिवरायांनी जावळी स्वारीच्या अगोदर दादोजी कोंडदेव ह्यांच्या सांगण्यावरुण महाराजांनी शिळीमकराच्या बाजूने न्याय देऊन एक मोठी राजकीय खेळी करून अमृतेश्वरच्या देवालयात निवाड़ा केला.
आणि गुंजन मावळाच्या देशमुखीचा तंटा कायमचा निकालात काढून चोरघे यांला पाच गांव पाटीलकी देऊन त्यांचा सन्मान केला.
यातच गुंजन मावळाचा तंटा वाढू नये म्हणून वांगनी च्या चोरघ्याच्या तीन (तक्षीमा) वाटण्या करून गुंजन मावळातील वांगणी , कानंद मावळातील कोळवड़ी आणि खेडे बारे मावळातील रहाटवडे अश्या तीन वाटण्या करून दिल्या.
धाकजी बिन यसाजी चोरघे यांनी शिळीमकराच्या जमावत मोकदमी करून स्वराज्य सेवा केली.
प्रतापगढ़ युद्धामध्ये शिळीमकराच्या बरोबरीने चोरघ्याचा जमाव युद्धामध्ये लढला होता.
चोरघे घरण्याला धाकजी बिन यसाजी आणि त्यांचे दोन भाऊ यानी इमानेइतबारे स्वराज्यसेवा केली यात दुमत नाही.
क्रमशः
राजधानीचं मावळ
गुंजन मावळ
No comments:
Post a Comment