मराठी सत्तेच्या उत्तरेतील पाऊलखुणा
पोस्ट सांभार : Pramod Karajagi
भाग १
महादजी शिंदे यांची गणना मराठ्यांचा एक श्रेष्ठ व वीर योद्धा म्हणून केली जाते. इंग्रज इतिहासकारांनी सुद्धा महादजीबद्दल गौरवोद्गार काढलेले आहेत. महादजीच्या आयुष्याची उणीपुरी वीस पंचवीस वर्षे उत्तर हिंदुस्थानात गेली. उत्तर हिंदुस्थानातील विविध मसलती व लढायच्या निमित्ताने मराठे सैन्य दिल्लीच्या वर हरियाणा, पंजाब इत्यादी प्रांतात पसरले होते. त्या भागात त्यांनी आपल्या वस्त्या केल्या होत्या, हिंदू धर्मियांची देवळे प्रस्थापित केली होती. अगदी पहिल्या बाजीरावाच्या काळापासून दक्षिणेतील ब्राम्हण वर्ग उत्तरेत जाऊन स्थायिक झाला होता. त्या अनुषंगाने त्या प्रांतातील सामाजिक जीवनावर मराठ्यांचा प्रभाव पडलेला दिसतो. त्या प्रांतात दोघांच्यात समजा भांडण झाले, तर एकजण दुसऱ्याला म्हणतो की अरे, तू स्वतःला काय खंडेराव समजतोस की काय? (तू कौन एसो खांडेराव लग्यो है? बडे खांडेराव बन बैठयो?) यातील हा खंडेरावचा उल्लेख म्हणजे महादजी शिंदे यांचा शूर सरदार आप्पा खंडेराव होय. महादजीचे सरदार आप्पा खंडेराव, गोपाळराव भाऊ तसेच फ्रेंच सेनापती पेरन इत्यादींचा आजच्या हरियाना मध्ये वास्तव्य झालेले होते. हरियाणातील रेवाडी शहरात मध्यभागी घंटेश्वराचे देवालय आहे. ते देवालय मराठ्यांनी बांधले असे स्थानिक लोक म्हणतात. या देवळात इतक्या घंटा बांधलेल्या आहेत की त्याची गणती करता येणार नाही. रेवाडीपासून दोन मेल अंतरावर गोकुळगड नावाचा कसबा आहे. पूर्वी ही अहिर राजाची राजधानी होती. रेवाडीच्या मित्रसेन व गंगा विशान राजांचे मराठ्यांच्या बरोबर अनेक वेळा संघर्ष झाले होते. रेवाडीहुन झझ्झर गावी जाताना वाटेत पाटोदा नावाचे गाव लागते. तेथील राधाकृष्णाचे मंदिर मराठ्यांनी बांधले होते. तेथील पुजारी पंडित जगन्नाथ शर्मा याच्या पूर्वजांना मराठ्यांनी ५० बिघे जमीन व २ विहिरी दान दिल्या होत्या. झझ्झर गावी मराठ्यांची वस्ती होती, गावाला सध्या तट नसला तरी गावाभोवती दिल्ली दरवाजा, घोशो दरवाजा, माता दरवाजा असे दरवाजे आहेत. गावातील ‘बुढा शिवालय’ मंदिर मराठ्यांनी बांधलेले आहे असा उल्लेख सापडतो. आप्पा खंडेराव, गोपाळराव भाऊ, पंडित नीळकंठराव, लक्ष्मणदादा लाड, जगबा बापू इत्यादी महादजीच्या सरदारांचे येथे वास्तव्य होते.
No comments:
Post a Comment