मरहट्टा सरदार तुकोजीराव होळकर द्वितीय

 मरहट्टा सरदार

तुकोजीराव होळकर द्वितीय
इंदोर ला रेल्वे भेट देणारे
महाराजाधिराज राज राजेश्वर सवाई श्री सर तुकोजी राव होळकर II (करंजी (खुर्द) ता - निफाड (नाशिक) महाराष्ट्र 3 मे 1835-महेश्वर 17 जून 1886) होळकर राज्य इंदोर) महाराज होळकर घराणेशाही होत्या.
इंग्रजांनी तुकोजीराव होळकर यांच्यासमोर भीक मागायची, जनतेच्या हितासाठी इंग्रजांनी एक कोटी रुपये कर्ज दिले होते :-
भारतावरील इंग्रजी राजवटीबद्दल आपल्या सर्वांना माहिती आहे. ब्रिटिशांनी भारत भूमीवर कब्जा करण्यासाठी आपली शक्ती, हुशारी वगैरे वापरली होती. त्या काळी इंग्रज राज्यकर्त्यांचा प्रभाव इतकाच होता की अनेक महान हस्ती, राजे आणि राजे त्यांच्यासमोर गुडघे टेकले. मात्र, हेही तितकेच खरे आहे की देशात शूर पुरुषांची कमी नव्हती. कोण, न झुकवता, इंग्रजांना खंबीर पणे सामोरे गेले.
राजा 'श्रीमंत महाराजा तुकोजीराव होळकर द्वितीय' असा पराक्रमी आणि स्वाभिमानी राजा होता. भारताच्या इतिहासातील या राजाने इंग्रजांसमोर मस्तक टेकवले, पण इंग्रजांची सत्ता कधीच गवतात.
एक ऐसे ही वीर और स्वाभिमानी पुरूष थे राजा ‘श्रीमंत महाराजा तुकोजीराव होलकर द्वितीय’। भारतीय इतिहास के इस राजा ने अंग्रेजों के सामने सिर झुकाना तो दूर बल्कि उन्होंने अंग्रेजों की सत्ता को कभी घांस तक नही डाली।
त्या काळात 'मध्य भारताचा महाराजा' म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या या राजाने इंग्रजांना एक कोटी रुपये दिले. त्यावेळी इंग्रज रेल्वे प्रकल्पावर काम करत होते. याचा सर्वसामान्यांना खूप फायदा होणार होता. हे लक्षात ठेवून महाराज तुकोजीराव होळकर यांनी एवढी मोठी रक्कम कर्ज म्हणून दिली होती.
इंदोर जवळील तीन रेल्वे स्थानके जोडण्याचे काम इंग्रजांनी यशस्वीरित्या पार पाडले. महाराजांनी दिलेल्या या रुपयांसह इंग्रजांनी सात वर्षांत ' खंडवा-इंदूर ', ' इंदूर-रतलाम-अजमेर ' आणि ' इंदूर-देवास-उज्जैन ' या तीन रेल्वे लाईन बांधल्या. यापैकी ' खंडवा-इंदौर ' मार्गावर ' होळकर राज्य रेल्वे ' संबोधले जाते.
इतकेच नव्हे तर सर्वसामान्यांचे फायदे लक्षात घेऊन रेल्वे बांधकामासाठी इंग्रजांना मोफत जमीनही दिली.
येथे रेल्वे रुळावर भर द्यायला खूप मेहनत घ्यावी लागली कारण हा परिसर डोंगराळ आहे. रेल्वे ट्रॅक बनविण्याच्या दरम्यान मध्यभागी नर्मदा नदीवर मोठा पूलही बांधण्यात आला होता.
याचे सर्वात मोठे वैशिष्ट्य म्हणजे इंदोरमध्ये टेस्टिंगसाठी आणलेले पहिले वाफेचे इंजिन हत्तींच्या मदतीने रेल्वे रुळावर खेचले गेले. या घटनेला भारतीय इतिहास आणि भारतीय रेल्वेच्या इतिहासात महत्त्वाचा दर्जा मिळाला आहे.
 जग्गी मराठा पंजाब