मराठा वीर पंडित भास्करराम व मराठा डीच लेन भाग-१

 

प्रसिध्द मराठा डीच लेन !

मराठा वीर पंडित भास्करराम व 

मराठा डीच लेन भाग-१

यहाँ के पच्चास -पच्चास कोस दूर गाँवमें जब रातको बच्चा रोता है तो उसकी माँ कहती है . बेटे सो जा नही तो भास्कर पंडित आयेगा....... अशाप्रकारचे वर्णन बंगाली लेखक  गंगाराम यांनी "महाराष्ट्र पुराण " नावाच्या प्रदीर्घ  ग्रंथात मराठा सैनिकांबाबत केले आहे.पंडित भास्करराम  कोल्हटकर नावाचा मराठा वीर एवढा शूर होता त्याचा  १७४२-४४ या काळात बंगालमध्ये जबरदस्त  दबदबा होता. त्याकाळातील बंगाल म्हणजे  आजचा बिहार ,ओरिसा , पश्चिम बंगाल व संपूर्ण  बांगलादेश होय. आता  पंडित भास्करराम कोण ? हे महाराष्ट्रातील  ब-याच लोकांना  माहित नाही. त्यामुळे तमाम भारतीयांना माहित असणे शक्य नाही. त्याला कारण म्हणजे  याबाबत ऐतिहासिक  दस्तऐवज  ओडियो ,बंगाली भाषेत मिळतात. मराठी भाषेत याबाबत विशेष  माहिती मिळत नाही. अगदी गुगल व यूट्यूबही   पंडित भास्कररामबाबत माहिती मिळत नाही.  त्यामुळे याबाबत पोस्ट लिहिण्याचे ठराविल्यावर मलाच संदर्भासाठी भरपूर  मेहनत लागली तेव्हा त्याबाबत काही माहिती मिळाली .  पंडित भास्करराम यांचे वडील रामजी नारायण  हे वाई प्रांतातील  पांडवानगर येथील  वतनदार देशमुख होते. नागपूरचे भोसले घराण्याचे मुळ पुरुष मुधोजी भोसले होते.   मुधोजी भोसले व रामजी नारायणहे जीवलग मित्र होते. मुधोजींना तीन पुत्र होते त्यांची नावे

 बापुजी ,परसोजी व साबाजी  होय. भोसले परिवार कोयना नदीच्या तीरावरा भैरवगड येथे राहत असे. एकदा जंजिरांच्या सिद्धीने भोसले बंधूना कैदेत टाकले. त्यावेळी तीनही बंधूना  रामजी नारायण यांनी  ३००० रुपये  दंड भरुन मुक्त केले. अगदी पूर्वीपासून कोल्हटकर  व भोसले घराण्याचा घरोबा होता. बापुजीँचे पुत्र रघुजी भोसले जे नागपूरच्या संस्थानाचे संस्थापक होय.इ.स. १७३० मध्ये रघुजींना व-हाड , गोंडवनची सनद मिळाली. त्यांच्या शौर्यामुळे सेनासाहेब  सुभा हा किताब मिळाला.  रघुजींच्या सैन्यात रामजी नारायण यांचे दोन पुत्र भास्करराम व को-हेराम  होते.पंडित भास्करराम यांचे उपजत लष्करी  गुण पाहून रघुजी भोसले यांनी त्याला आपल्या  सैन्याचा सेनापती बनवले, छत्रपती  शाहू महाराजांनी  रघुजींना अर्काटचा नवाब दोस्त महमंद व त्यांचा जावाई चंदासाहेब यांचा बंदोबस्त  करण्याचा हुकूम दिला. त्यावेळी या पहिल्या लष्करी  मोहिमेचे नेतृत्व  रघुजींनी पंडित भास्करराम यांना दिले.  

पंडित भास्कररामच्या नेतृत्वाखाली मोठी मराठी फौजेने अर्काटच्या नवाबांचा अक्षरशः  धुवा उडवला. वास्तविक  पाहता हा प्रदेश मराठ्यांचा चौथाईचा प्रदेश होता. त्यामुळे चौथाई वसूल व त्याबरोबर  संरक्षण  ही जबाबदारी  मराठे जबाबदारी  निभावत होते. तरी येथील लोक वेळेवर चौथाई देत नसत ; त्याबरोबरच  मंदिरांना उपद्रव  देणे. परकीय ब्रिटिशांना मदत करणे या गोष्टी  करत होते. मात्र पंडित भास्करराम यांच्या पहिल्या स्वारीचा धसका ब्रिटिशांनी  एवढा घेतला की ,इ.स. १७४० मध्ये उत्तर कोलकत्तातील बाद्यबझार भागात एक प्रचंड खंदक खोदले ते "मराठा डिच " नावाने प्रसिद्ध  झाले. त्या खंदकामुळे मराठ्यांचे घोडे कोलकत्ता येथे येऊ नये म्हणून  ही खबरदारी  होती. यांतून मराठ्यांचा दरारा बंगाल प्रांतात केवढा होता हे लक्षात येते.

                     क्रमशः 

--- प्रशांत कुलकर्णी  मनमाड

संदर्भ- 

श्री.प्रकाश लोणकर -इतिहासाच्या पाऊलखुणा

१-मराठ्यांचा इतिहास,खंड १ व २-संपादक अ.रा.कुलकर्णी व ग.ह.खरे.,२ मराठी रियासत-गो.स.सरदेसाई,खंड ४,व प्रा.सदानंद मोरे यांचा ०४-०७-२०१४ ला दैनिक लोकसत्तातील लेख-( मराठ्यांचा) दरारा,दबदबा कि दहशत? हा लेख)