स. १७३९ च्या आरंभी नादिशहाने केलेल्या आक्रमणाने मोगल बादशाहीला घरघर लागली. चौथाई व सरदेशमुखी करारास जागून शाहूने बाजीराव पेशव्यास मोगलांच्या मदतीस जाण्याचा आदेश दिला. छत्रपतींच्या आदेशानुसार बाजीराव उत्तरेत निघाला पण बाजीराव माळव्यात येण्याआधीचं दिल्ली लुटून नादिरशहा परत गेल्याने बाजीराव मागे फिरला. नादिरशहाच्या विरोधात लढण्यासाठी बाजीरावाने निजामपुत्र नासीरजंगास बोलावले हे विशेष ! अलीकडे कित्येक विद्वानांनी असा शोध लावला आहे कि, बाजीराव उत्तरेत येत आहे केवळ याच बातमीने नादिरशहा गर्भगळीत होऊन दिल्ली सोडून गेला. मात्र या विद्वानांच्या लक्षात हे येत नाही कि, जसा स. १७५९ मध्ये अब्दालीला हिंदुस्थान स्वारीचे निमंत्रण देण्यास उत्तर हिंदुस्थान उत्सुक होता तसाच स. १७३९ मध्ये नादिरशहाला बोलावण्यास आतुर होता. नर्मदा उतरून दरवर्षी येणारी बाजीरावाच्या सैन्याची टोळधाड त्यांना नकोशी झाली होती. त्यामुळे त्यांनी पाहुण्याच्या काठीने साप मारण्याचे नक्की केले. जर यदाकदाचित नादिरशहाचा मुक्काम लांबला असता तर उत्तर हिंदुस्थानातील संस्थानिकांनी तटस्थ राहणे वा नादिरशहाला मदत करणे या दोनपैकी एकाच पर्यायाची निवड केली असती. राहता राहिला प्रश्न राजपुतांचा तर त्यांनादेखील मराठी फौजांचे आक्रमण आता असह्य होऊ लागले होते. कारण, मराठी सरदारांच्या सत्ता विस्ताराच्या धोरणाने राजपुतांच्या राज्यविस्तारास मर्यादा पडून ते आत कोंडले जाऊ लागले होते. त्याशिवाय लहान - मोठ्या राजपूत संस्थानिकांच्या वारसा युद्धांत सहभाग घेऊन मराठी सरदार राजपुतान्यात शिरण्याचा प्रयत्न करत असल्याचे त्यांच्या लक्षात येऊ लागले होते. असो, नादिरशहाच्या विरोधात लढण्यास एकत्र येण्यासाठी बाजीरावाने उत्तरेतील सर्व सत्ताधीशांना आवाहन केले. परंतु, नादिरशहाचं निघून गेल्याने त्याच्या या आवाहनास प्रतिसाद देण्याची संस्थानिकांवर वेळचं आली नाही.
स. १७३९ च्या अखेरीस निजामपुत्र नासीरजंग व बाजीराव यांच्यात कलह उत्पन्न होऊन स. १७४० च्या फेब्रुवारीत मुंगीपैठण येथे उभयतांचा तह झाला. त्यानुसार एकमेकांच्या प्रदेशांना उपद्रव न देण्याचे दोघांनी मान्य केले तसेच हंडिया व खरगोण हे दोन जिल्हे बाजीरावास जहागीर म्हणून मिळाले. या तहात मिळालेल्या जहागीरीची व्यवस्था लावण्यास बाजीराव निघून गेला व या कामात मग्न असताना २८ एप्रिल १७४० रोजी नर्मदेकिनारी रावेरखेडी येथे मरण पावला.
No comments:
Post a Comment