मराठाशाहीतील ताकदवर पवार घराणे भाग १

 

मराठाशाहीतील ताकदवर

पवार घराणे

भाग १

लेखन :सुरेश नारायण शिंदे

सुपे पेट्यातील पवार घराण्याचा कर्तृत्ववान पुरूष साबूसिंग उर्फ साबाजी पवार

मध्यकालीन इतिहासात महाराष्ट्रातील अनेक घराण्यांनी आपले अतुलनीय योगदान दिलेले आहे, त्यात भोसले, जाधव, शिंदे, पवार, होळकर इत्यादी घराणी अग्रस्थानी आहेत. वरीलपैकी पवार घराणे हे मूळचे माळव्यातील धार येथील परमार घराण्यातीलच असल्याचे इतिहास संशोधनामुळे सिद्ध झालेले आहे. माळवा प्रदेश हा हिंदुस्थानाच्या केंद्रस्थानी असलेला भूभाग असल्यामुळे संपूर्ण हिंदुस्थानातील राज्यव्यवस्थेशी प्रत्यक्ष अप्रत्यक्ष जोडला गेलेला आहे. माळव्यातील मुख्य नगर उज्जयिनी म्हणजे पुराणकाळातील भगवान श्रीकृष्णाने सांदीपनि मुनींकडे विद्याभ्यास केलेली पवित्र भूमी. इसवी सनाच्या सातव्या शतकात कनोज येथे प्रसिद्ध हर्षवर्धन याने राज्यसत्ता स्थापिली होती, त्यात माळवा अंतर्भूत झाला पण आठव्या शतकात त्यांची सत्ता लयास गेल्यावर माळव्यात परमार वंशाची सत्ता प्रस्थापित झाली. आठव्या शतकापासून इ.स.१०५५ पर्यंत परमार वंशाची सत्ता अबाधित होती, पुढे त्यांची सत्ता जाऊन यवनांची सत्ता आली. अठराव्या शतकात मात्र पवार घराण्याने म्हणजेच परमाराच्या वंशंजांनी आपली पैतृक कुलराजधानी धारानगरी पुनः प्राप्त केली हा एक अपूर्व दैवयोगच म्हणावा लागेल.

हे घराणे सतराव्या शतकाचे प्रारंभी अहमदनगर जवळील सुपे पेटा परिसरातील अनेक गावात पाटीलक्या सांभाळून होते. सुपे परगणा ही शाहजी महाराजांच्या जाहगीरीचा भाग होता. हा भाग शाहजींच्या वतीने मोकासा म्हणून बाल शिवबा हे राजमाता जिजाऊसाहेब यांच्या मार्गदर्शनाखाली सांभाळीत होते. दरम्यान त्यांनी स्वराज्य स्थापनेचा श्रीगणेशा केला होता त्यांस बारा मावळातील असंख्य मावळ्यांचा सहभाग होता. तत्कालीन सुपे पेट्यातील पवार घराण्याचा कर्तृत्ववान पुरूष साबूसिंग उर्फ साबाजी पवार हे शिवछत्रपतिंच्या सेवेत दाखल झाले. आपल्या शौर्य व पराक्रमामुळे नावलौकिकास आलेल्या साबूसिंग पवार यांनी आपल्या सुपे गावात कायमचे ठाणे करून त्या सुपे गावचे नामांतरण 'सुखेवाडी' असे केले. छत्रपतिंच्या सेवेत असलेल्या साबूसिंगचा होणारा उत्कर्ष हा सुखेवाडी ( सुपे) गावाजवळील हंगे या गावातील दळवी यांना पाहवत नव्हता व दळवी त्यांचा द्वेष करून झगडा काढीत होता. त्यांच्या वादातून अनेकवेळा लहानमोठा संघर्ष घडत होता. एके रात्री हंगे व सुपे ह्या गावांच्या दरम्यान असलेल्या जांभुळ ओढ्यात दळवी दबा धरून बसला होता तर साबूसिंग बेसावधपणे येत असताना, रात्रीच्या अंधारात छापा घालून साबूसिंगास ठार केले. इर्षा व वतनाच्या लालसेतून हे अघोरी कृत्य हंगे गावच्या दळवींने केले होते. साबूसिंगाचा एकुलता एक मुलगा कृष्णाजी लहान असल्याने त्यास प्रतिस्पर्ध्याकडून काही दगा फटका होऊ नये म्हणून साबूसिंगाच्या पदरच्या लोकांनी त्याला त्याच्या मातेसह आजोळी म्हणजेच संगमनेर येथे पोहचविले.