इतिहासाच्या पानात हरवलेले मराठा वीरजेध्यांचा शिरपेचातिल अनमोल हिरा “नागोजी जेधे”..

 

इतिहासाच्या पानात हरवलेले मराठा वीरजेध्यांचा शिरपेचातिल अनमोल हिरा “नागोजी जेधे”...

किल्ले कोप्पळची लढाई १६७७ कर्नाटकात, नागोजी जेधे घोड्यावर बसून मियाँवर हत्तीवरून हल्ला..

● जेधे शकावली व सभासद बखर या युद्धाचे वर्णन करतात :

महाराजांच्या दक्षिण दिग्विजय दरम्यान सरलष्कर हंबीराव मोहिते यांच्यावर बिजापुरच्या पश्चिमेकडिल पठाणंची फळी गारद करण्याची जबाबदारी महाराजांनी सोपविली होती. येलबुर्ग्याला हंबीरावांनवर पठाणाची प्रचंड फ़ौज चालून आली.अब्दुलरहीमखान मियान स्वतः आघाडीच्या हत्तीवर बसून या फौजेचे नेतृत्त्व करीत होता..

दक्षिण दिग्विजयामध्ये छत्रपती शिवरायांनी पहिला जिंकलेला किल्ला कोप्पळचा..! अब्दुररहिमान आणि हुसेनखान मियाना या हे आदिलशाही सैनाधीकारी किल्ल्यावर आणि सभोवतालच्या प्रदेशावर हुकुमत गाजवीत होते. तेव्हा महाराजांनी हंबिरराव मोहिते यांना कोप्पळकडे पाठवले व ते पुढे भागानगरकडे निघाले. हंबिरराव कोप्पळच्या जवळ येलबर्गा गावाजवळ असताना त्यांना हुसैनखानचे सैन्य त्यांच्या दिशेने येताना दिसले. त्यांनी लगेच स्वतःच्या सैन्याच्या फळ्या तयार केल्या व पठाणांच्या सैन्याला तोंड द्यायला तयार झाले. सर्जेराव जेधे, त्यांचा मुलगा नागोजी जेधे, धनाजी जाधव हे हंबीररावांच्या सैन्यात होते. त्यांनी आपापल्या जागा घेतल्या व काही क्षणातच पठाणी सैन्य त्यांच्यावर येऊन आदळले. हुसैनखानला वाटले होते की त्याची पठाणी फौज मराठ्यांच्या सैन्याची फळी मोडून आरपार जाईल. पण तसे काही झाले नाही. एखाद्या भिंतीवर आदळेल तशी पठाणांची फौज मराठ्यांवर धडकली..

पण या पठाणाच्या सेना सागराला पाहून मराठे किंचित सुद्धा घाबरले नाहीत, उलट युद्ध गर्जना करीत ते शत्रुवर तुटून पडले मराठ्यांचा आवेश असा कही होता की पठानांच्या देहाचे लचके तोडित ते पुढे सरकू लागले हा आवेश पाहून पठाण आवाक झाले आणि ते जीव मुठीत धरून पळू लागले खानाने सुद्धा आपला हत्ती रणांगणातून बाहेर काडला. खान पळतो आहे हे पाहताच नागोजी जेधेने (कान्होजी जेधे यांचा नातू) आपला घोडा त्याच्या हत्ती समोर आडवा घातला आणि आपला भाला खानाच्या दिशेने फेकला. पण खान त्यातून बचावला आणि लगेच त्याने बाण नागोजीच्या दिशेने सोडला. तो बाण नागोजी जेधेंच्या डोक्यात घुसला आणि ते रणांगणात कोसळले पण तोपर्यंत धनाजी जाधव यांनी खानाला वेढले होते..

खान कैद झाला, पठाणांची पार वाताहात झाली, त्यांचे अनेक घोड़े, हत्ती, आणि द्रव्य मराठ्यांचा हाती लागले. पण नागोजी जेधे हे या युद्धात कामी आले होते सर्जेराव जेधे यांना पुत्रशोक झाला पण त्यांनी माघार घेतली नाही आणि पुढच्या मोहिमेसाठी ते हंबीरावांबरोबर निघून गेले. ही वार्ता कारी गावात समजताच नागोजींच्या पत्नी सती गेल्या. मराठ्यांना काही हत्ती, दोन हजार घोडे व इतर सामग्री हाती लागली..

――――――――――――

शांताराम सावंत