सरदार आवजीराव कवडे

 

भोपाळच्या लढाईनंतर आवजी कवडें यास पालखीचा मान पेशव्यांच्या कडून दिला होता.तसेच तसेच

सरदार आवजीराव कवडे यांचे दोन शिक्काचा उल्लेख वाचनात येतो त्यात दोन्ही शक्य हे वर्तुळाकार असून एकावर

श्री

मल्हार चरणी तत्पर आवजी कवडे निरंतर

असा उल्लेख असून तर दुसरा शिक्का हा

श्री

मार्तंड चरणी तत्पर आवजी कवडे निरंतर

असं आढळून येतो दोन्ही शिक्यातील उल्लेखावरून कवडे घराणं हे जेजुरीच्या खंडोबा भक्त होते असे दिसून येते येतील एका शिक्क्यावर सूर्य चंद्र कोरला आहे. . सरदार आवजीराव कवडे यांची पुतणे सरदार तुळाजीराव ऊर्फ तुबाजीराव यांचा उल्लेख ही इतिहासात सापडतोय तसेच काका पुतण्यातील वाद असलेले पत्र ही आढळून आले आहे याबद्दल त्यांनी पुण्याला पेशव्यांच्या दिवाणी तक्रार केल्याची उल्लेख सापडतो

छ. थोरले शाहू महाराजांच्या भाऊबंद पैकी मदनसिंह राजे भोसले यांचे पुत्र शंभू सिंह यांच्या इनाम जहागिरी मध्ये सरदारजी कवडे यांनी धुमाकूळ घातला सदर गोष्ट समजतात छत्रपती थोरले शाहू महाराजांनी का निवड केली व पेशव्यास समज दिला

छत्रपती प्रतापसिंह महाराज सातारा तर यांच्या हजरीतील सरदारांमध्ये नरसिंगराव जानराव कवडे या सरदारांचा उल्लेख सापडतो आणि सरदार आवजीराव कावळे यांच्या पराक्रमाबद्दल रियासतकार गो. स. सरदेसाई म्हणतात, ‘जोराने मुसंडी मारून वाटेल तिकडे गहजब उडवीत जाणारा निर्धास्त बंडखोर असे वर्णन करतात.

आवजी कवडे पहिल्या बाजीराव पेशव्यांची घोडदळावर भिस्त असणारी सरदार होते

कुरकुंभची फिरंगाई देवी ही पेशवे घराण्याचे भक्ती स्थान होय . आवजी कवडेंचे सुपुत्र सरदार महिपतराव कवडे यांनी या मंदिराची चुर्णोद्धार केली. याच महिपतरावांनी पंढरपूर विठ्ठल मंदिरात देवाच्या दक्षिण बाजूस लक्ष्मीचे मंदिर बांधले आहे.

सरदार आवजीराव कवडे यांच्या जीवनातील लढाया व महत्त्वाचे प्रसंग

१) अजनूज येथील सरदारजी कवडे यांच्या वाड्यावर वाड्यावर पहिले बाजीराव पेशवा यांचे आगमन -सतराशे एकवीस

२) 1727- निजामाच्या पुण्यावर चालून आल्या तर पुण्यातून निजामाला घालवण्यासाठी सरदार आवजीराव कवडे यांनी निजामाच्या मराठवाड्यातील राजधानी असलेल्या औरंगाबाद भागात धुमाकूळ घातला यामुळे निजाम निघून औरंगाबाद कडे वळला

३) मराठ्यांच्या अंतर्गत संघर्षा पेशव्यांच्या बाजूने सेनापती दाभाडे विरुद्ध लढाई 1730- 31

४) उत्तर कोकणात पोर्तुगाला विरुद्ध लढाईत सहभाग 1737

५) 20मे 1737 मराठ्यांनी तांदूळवाडी किल्ला जिंकला या लढाईत सहभाग

६) मनेरच्या खाडीत पोर्तुगीलांना पळवून लावले की चिमाजी अप्पांसह या लढाईत सहभाग 20 मे 1737

अजनुज येथील

७) वराडु खानदेश या भागा त पहिल्या बाजीराव पेशव्यांसोबत विविध लढत सहभाग 1736 ते 1739

८) भोपाळ येथील भोपाळ येथील लढाईत निजामा फौजेवर सरदार यशवंतराव पवार व सरदार आवजीराव कवडे या दोघांनी हल्ला केला व प्रचंड कापाकापी केली

९) 6 जानेवारी 1738 निजाम मराठ्यांना शरण आला यावेळी सरदार आवजीराव कवडे त्या ठिकाणी उपस्थित होते

१०) 1741- 42 नानासाहेब पेशव्यांचा उत्तरेतील साऱ्यांमध्ये सहभाग

लेख व माहिती संकलित

संतोष झिपरे

( राष्ट्रमाता राजमाता जिजाऊ इतिहास परिषद महाराष्ट्र राज्य संस्थापक) ९०४९७६०८८८

संदर्भ :-+ सोलापूर जिल्ह्यातील इतिहास, मराठा रियासत

पेशवे दप्तर, वैद्य दप्तर