अवनिजनश्रय पुलकेशीन - उमय्याद शापांचे कुलर 🗡️

 

अवनिजनश्रय पुलकेशीन - उमय्याद शापांचे कुलर

अखंड इस्लामी खलिफाच्या सैन्याच्या आक्रमणाविरुद्ध दक्षिणपथ क्षत्रियांच्या पहिल्या निर्णायक विजयांपैकी एक कथा!

पार्श्वभूमी:

बादामीचा सम्राट विक्रमादित्य पहिला याने आपला भाऊ जयसिंहवर्मन याला दक्षिण गुजरात, उत्तर कोकण आणि खानदेशचा व्हाईसरॉय म्हणून नेमणूक केली आणि आधुनिक काळातील गुजरात राज्यातील कोकणच्या उत्तरेकडील नवसारिका हे ठिकाण राजधानी म्हणून स्थापित केले.

त्या वेळी उम्मयाद खलिफात रशिदुन खलिफाच्या नंतर आलेल्या चार प्रमुख खलिफांपैकी दुसरी होती. ते मूळचे मक्केचे होते आणि त्यांना ताजिक (अरब) म्हणून संबोधले जात असे.

त्यांची इस्लामिक जुगलबंदी सर्व दिशांनी चालत असताना, त्यांची नजर भारतीय उपखंडावर पडली जी संपत्ती आणि समृद्धीसाठी प्रसिद्ध होती.

712 सीई मध्ये खलिफाच्या विस्ताराच्या तिसऱ्या लाटेदरम्यान, उमायद जनरल मुहम्मद बिन कासिमला भारत जिंकण्यासाठी आणि खिलाफतचा विस्तार करण्यासाठी पाठवण्यात आले. सिंध आणि पंजाब खलिफाच्या अखत्यारीत आले पण किंमत महाग होती. उत्तर भारत अनेक राज्यांमध्ये विभागलेला होता.

भारतीय उपखंडाच्या पश्चिमेकडील राज्यांना मुस्लिम आक्रमणाचा फटका बसला. खलिफाच्या निर्दयी सैनिकांनी लढाईत काही राज्यांचा पराभव केला, तर काहींनी शरणागती पत्करली. अशा प्रकारे हिंदूंचे सामूहिक धर्मांतर, शिरच्छेद आणि बलात्काराचे युग सुरू झाले.

भारतात युद्धे अगदी सामान्य असतानाही हिंदू राज्यांना अशा रानटी प्रवृत्तीचा सामना कधीच झाला नव्हता. काही काळानंतर, कासिमला परत बोलावण्यात आले, आणि भारतीय राज्ये पुन्हा स्वतंत्र झाली परंतु नुकसान खूप झाले.

त्यानंतर खलीफा उमर II याने सर्व हिंदू शासकांना १०,००० जिहादी भाडोत्री सैनिकांसह खलिफात स्वाधीन होण्याचे फर्मान पाठवले.

यामुळे भयंकर संकटात सापडलेल्या सिंधच्या राजांनी हुकूम स्वीकारला, अगदी अरब नावेही धारण केली! सिंधच्या पूर्वेकडील ज्या राज्यांवर पूर्वी खलिफाने आक्रमण केले होते तेही परत घेतले.

अशा प्रकारे खलीफा उत्तर गुजरात आणि मध्य प्रदेशापर्यंत सैंधव, कच्छेल, चापोटक, मौर्य, सौराष्ट्र आणि इतर काही लहान राज्यांना वश करून पोचली होती. त्यांच्या आणि दख्खनमध्ये जे काही उभे होते ते म्हणजे लतादीदीचे महारत्त चालुक्य चौकी.

युद्ध:

जिहादींनी आता महाराष्ट्रावर नजर टाकली आणि किनारी मार्गाने दक्षिणेकडे पुढे सरकू लागले.

नवसारी चा चालुक्य व्हाईसरॉय अवनिजनश्रय पुलकेशीन होता, जो दक्षिणपतेश्वर चालुक्य पुलकेसिन II चा पणतू होता. पुलकेशीनने आपल्या सैन्यासह अरबांचा मोर्चा अडवला.

७३८ मध्ये नवसारिकाच्या आसपास रक्तरंजित युद्ध झाले.

पुलकेशीन II च्या कारकिर्दीत हर्षवर्धनचा पराभव करणाऱ्या बहुचर्चित आणि प्रख्यात महाराष्ट्र इन्फंट्री कम वॉर-एलिफंट कॉर्प्सनेही या लढाईत भाग घेतला होता.

अवनिजनश्रयाच्या महारट्टा तलवारीने ताजिकांना निर्दयपणे ठार मारले. त्याला राष्ट्रकूट दंतिदुर्ग नावाच्या दुसर्‍या महारत्त राजपुत्राने मदत केली, जो भारतवर्षाच्या इतिहासातील सर्वात महान साम्राज्यांची स्थापना करेल.

चालुक्य सम्राटाने आपल्या व्हाईसरॉय अवनिजनश्रयाला - या पदव्या देऊन सन्मानित केले.

दक्षिणपथसाधरा (दक्षिणापथाचा आधारस्तंभ {महाराष्ट्र}),

अनिवर्तकानिवर्तयित्री (अपरिवर्तनीय शक्तीचा प्रतिकार करणारा),

पृथ्वीवल्लभ (पृथ्वीचा प्रिय),

चालुक्यकुललंकारा (चाळुक्यांचा अलंकार)

खड्गवालोका (तलवारीचे वादळ)

हा अरब म्लेच्छांचा इतका मोठा पराभव होता की त्यांनी पुढील ५ शतके नंतरच्या महारट्टा साम्राज्यांशी नेहमीच मैत्रीपूर्ण संबंध ठेवले!

स्रोत -

• सी. व्ही. वैद्य लिखित मध्ययुगीन हिंदू भारताचा इतिहास

• बदामीच्या चालुक्यांचा राजकीय इतिहास डी. पी. दीक्षित लिखित

• अवनिजनश्रेयाचे नवसारी थाट.