भारतातील इंग्रजांच्या उदयास आणि विस्तारास कारणीभूत पेशवा
post by : अमित बाबाजी ठोसर - शिवरायांचा एक मावळा
भाग 5
तुळाजींची निष्ठा पेशव्यांपेक्षा साताऱ्याच्या छत्रपतींच्या गादीवर अधिक होती. त्यामुळे पहिले बाजीराव यांच्यानंतर सत्तेवर आलेल्या नानासाहेब पेशव्यांना आंग्रे आपल्या आधिपत्याखाली असावे असे वाटत होते. मुळात नानासाहेब पेशव्यांस सातारा छत्रपतींच्या गादीविषयी प्रचंड द्वेष होता. याच द्वेषातून नानासाहेब पेशव्यांनी मानाजी आणि तुळाजी या आंग्रे बंधूंमध्ये कलह घडविला. नानासाहेब पेशवे हे आंग्रे आणि तत्कालीन मराठा छत्रपतींचा एवढा द्वेष करू लागले की, पुढे नानासाहेब पेशव्यांनी इंग्रजांची मदत घेऊन मराठ्यांच्या बलाढ्य आरमाराचा कपटनितीने पराभव केला. इंग्रजांनी आंग्रेचा दिवाण रामजीपंतास फितूर करून पेशव्यांस आपल्या बाजूने वळविले होते. इंग्रजांची चाल नानासाहेब पेशव्यास कळाली नाही. सन १७५६साली पेशव्यांनी आणि इंग्रजांनी विजयदुर्गावर एकत्र हल्ला करून तुळाजींचा पराभव केला. तारीख ११ फेब्रुवारी १७५६ रोजी कर्नल क्लाइव्हने विजयदुर्गावर प्रवेश करून मराठ्यांचा आरमाराचा मोठा खजिना ताब्यात घेतला. या युध्दात तुळाजी आंग्रेच्या बाजुने लढणारे ५०० हून अधिक सैन्य मारले गेले. तुळाजी आंग्रे पेशव्यांच्या ताब्यात आले.त्यांना पेशव्यांनी वंदन किल्ल्यावर कैदेत ठेवले.सुमारे तीस वर्ष ते पेशव्यांच्या कैदेत होते.कैदेतच त्यांचे निधन झाले. ज्यांच्या नावाने फिरंगी घाबरायचे, त्यांना पेशव्यांनी कैदेत ठेवुन काय साधले.? इंग्रज, सिद्दी, पोर्तुगीज, फ्रेंच या परकीय सत्तेविरूध्द लढण्यासाठी छत्रपती शिवाजी महाराजांनी स्थापन केलेले आरमार नानासाहेब पेशव्यानी आपल्या कोत्या दृष्टीने बुडविले. आंग्रेंचा पराभव केल्यावर इंग्रजांनी यशवंतगड आणि सिंधुदुर्ग थोड्याच अवधीत आपल्या ताब्यात घेऊन कोकण किनारपट्टीवरचे आपले स्थान बळकट केले. इंग्रजांना सामील होऊन, छत्रपती शिवाजी महाराजांचे आरमार नष्ट करण्याची नानासाहेब पेशव्यांची ही चूक भारताच्या इतिहासातील सर्वात मोठी घोडचूक म्हणता येईल. कारण यामुळे इंग्रजांना पश्चिम किनारा आपल्या साम्राज्यविस्तारासाठी खुला झाला आणि त्यांचे भारतातील पाय अधिक घट्ट झाले. मराठ्यांचे बलाढ्य आरमार नष्ट झाले नसते तर इंग्रजांची सत्ता भारतात कधीच प्रस्थापित झाली नसती. अडमिरल वॅटसनच्या विजयदुर्गावरील विजयामुळे ईस्ट इंडिया कंपनीचा भारतात शिरकाव झाला त्यामुळे त्याच्या निधनानंतर त्याचे स्मारक ईस्ट इंडिया कंपनीने Westminster abbey (इंग्लंड) या ठिकाणी बांधले आहे.त्याची समाधी कोलकत्ता येथे आहे.(संदर्भ : History of the Konkan By Alexander Kyd Nairne ,पान ९५)
विजयदुर्ग युध्दाची माहिती
युध्द तारीख : फेब्रुवारी १७५६
युध्दबलाबल
मराठा आरमार
सेनानी सरखेल तुळाजी आंग्रे
आरमारी सैनिक २०००
तोफा २५०
छोटी मोठी जहाजे २००
सेनानी सरखेल तुळाजी आंग्रे
आरमारी सैनिक २०००
तोफा २५०
छोटी मोठी जहाजे २००
इंग्रजी आरमार
सेनानी अडमिरल वॅटसन ,कर्नल क्लाइव्ह
नेता नानासाहेब पेशवा
आरमारी सैनिक ५००
मराठा सैनिक १००० (नानासाहेब पेशव्याचे अंकित)
मोठी जहाजे २०
सेनानी अडमिरल वॅटसन ,कर्नल क्लाइव्ह
नेता नानासाहेब पेशवा
आरमारी सैनिक ५००
मराठा सैनिक १००० (नानासाहेब पेशव्याचे अंकित)
मोठी जहाजे २०
No comments:
Post a Comment