" दक्षिणदिग्विजय ते उत्तरदिग्विजय "
भाग 2
◆ सेनापती येसाजी कंकांची स्वामिनिष्ठता : -
कुतुबशहाने , छत्रपती शिवाजी महाराजांना म्हटले , महाराज आम्हांस तुमच्या सेनेमध्ये खूप प्रमाणात
घोडे दिसतात , पण एकही हत्ती दिसत नाही , तेव्हा महाराज सहजरीत्या म्हणून गेले , आमच्या फौझेमध्ये ,
आम्हांस हत्ती ठेवायाची जरवत नाही ; कारण आमचा
प्रत्येक मावळा हा हत्तीच्याहून अधिक ताकदवर आहे .
छत्रपती शिवाजी महाराजांच , हे बोलणं कुतुबशहाने खूपच मनावर घेतलं , आणि राजांस सिद्ध करण्यास सांगितले . महाराजांनी कुतुबशहाच्या प्रस्तावास सहमती
दर्शविली व कुतुबशहास म्हणाले , उद्या तुम्ही हत्तीशाळेत
आखाडयाचा इंतजाम करून ठेवा आणि आमचा जो
मावळा तुम्हास हत्तीसोबत लढवायचा असेल त्याला
, खुद्द आपण निवडावे . ठरल्याप्रमाणे हत्तीशाळेत
आखाडयाचा इंतजाम कुतुबशहाने केला , हा विशेष
खेळ पाहण्यासाठी रयतेला सुध्दा बोलावण्यात आले .
काही वेळात , कुतुबशहा आला ; त्यानंतर छत्रपती शिवाजी महाराज आले . सांगितल्याप्रमाणे , कुतुबशहाने
निवड केली , राजांच्याच शेजारी उभे असलेले , येसाजी
कंक यांची ! कुतुबशहाने महाराजांस विचारले , क्या ये
लढेगा ? राजांनी येसाजी कंकांस आखाडयास उतरविले ,
आणि येसाजींचा हत्तीसोबत सामना सुरू झाला . पायदळ प्रमुख असल्याने येसाजींना सर्व प्राण्यांची माहिती होती .हत्ती या प्राण्याचा धावण्याचा वेग कमी असतो , त्याचाचफायदा घेऊन येसाजी हत्तीच्या मागे गेले व हत्तीची शेपुट खेचली ( हत्तीची एक कमजोरी होती , हत्तीची शेपूट ओढल्यावर हत्तीला लाथ मारता येत नाही . ) पुढे शेपूट खेचल्यामुळे हत्ती गरागरा फिरायला लागला , येसाजीही त्याबरोबर फिरायला लागला आणि दमून हत्ती बसला व सोंड वर केली , येसाजींनी हीच संधी साधली आणि सापकन सोंडेवर तलवारीचा वार केला , आखाडयात सर्व जण अगदी सुन्न झाले . हत्ती मरण पावला व येसाजींचा विजय झाला .
घोडे दिसतात , पण एकही हत्ती दिसत नाही , तेव्हा महाराज सहजरीत्या म्हणून गेले , आमच्या फौझेमध्ये ,
आम्हांस हत्ती ठेवायाची जरवत नाही ; कारण आमचा
प्रत्येक मावळा हा हत्तीच्याहून अधिक ताकदवर आहे .
छत्रपती शिवाजी महाराजांच , हे बोलणं कुतुबशहाने खूपच मनावर घेतलं , आणि राजांस सिद्ध करण्यास सांगितले . महाराजांनी कुतुबशहाच्या प्रस्तावास सहमती
दर्शविली व कुतुबशहास म्हणाले , उद्या तुम्ही हत्तीशाळेत
आखाडयाचा इंतजाम करून ठेवा आणि आमचा जो
मावळा तुम्हास हत्तीसोबत लढवायचा असेल त्याला
, खुद्द आपण निवडावे . ठरल्याप्रमाणे हत्तीशाळेत
आखाडयाचा इंतजाम कुतुबशहाने केला , हा विशेष
खेळ पाहण्यासाठी रयतेला सुध्दा बोलावण्यात आले .
काही वेळात , कुतुबशहा आला ; त्यानंतर छत्रपती शिवाजी महाराज आले . सांगितल्याप्रमाणे , कुतुबशहाने
निवड केली , राजांच्याच शेजारी उभे असलेले , येसाजी
कंक यांची ! कुतुबशहाने महाराजांस विचारले , क्या ये
लढेगा ? राजांनी येसाजी कंकांस आखाडयास उतरविले ,
आणि येसाजींचा हत्तीसोबत सामना सुरू झाला . पायदळ प्रमुख असल्याने येसाजींना सर्व प्राण्यांची माहिती होती .हत्ती या प्राण्याचा धावण्याचा वेग कमी असतो , त्याचाचफायदा घेऊन येसाजी हत्तीच्या मागे गेले व हत्तीची शेपुट खेचली ( हत्तीची एक कमजोरी होती , हत्तीची शेपूट ओढल्यावर हत्तीला लाथ मारता येत नाही . ) पुढे शेपूट खेचल्यामुळे हत्ती गरागरा फिरायला लागला , येसाजीही त्याबरोबर फिरायला लागला आणि दमून हत्ती बसला व सोंड वर केली , येसाजींनी हीच संधी साधली आणि सापकन सोंडेवर तलवारीचा वार केला , आखाडयात सर्व जण अगदी सुन्न झाले . हत्ती मरण पावला व येसाजींचा विजय झाला .
" शक्तीपेक्षा युक्ती श्रेष्ठ " , हे येसाजींनी सिद्ध केले .
कुतुबशहाने येसाजींना , शाही मंडपाजवल बोलाविण्यात आले , कुतुबशहाने आपल्या गळ्यातील
रत्नजडित मोत्याचा कंठा आणि ५ हजार असरफिया
बक्षीस दिले ; परंतु त्यावर येसाजी कुतुबशहास म्हटले ,
" याची काहीही गरज मला नाही , माझं कौतुक करायला
माझे राजे समर्थ आहेत , हा पराक्रम मी राजांच्या चरणी
समर्पित करतो " , एवढं बोलून येसाजी पाच पावलं मागे
जातो . पुढे कुतुबशहाने राजांना एक प्रस्ताव दिला , महाराज असा महापराक्रमी व स्वामिनिष्ठ माणूस आम्हांस द्या , त्याबदल्यात आम्ही तुम्हांस हजारो हत्ती भेट देतो . छत्रपती शिवाजी महाराजांनी , कुतुबशहाच्या या प्रस्तावास स्पष्ट नकार दिला व त्याला म्हटले , तुम्ही माझ्याकडून हजारो हत्ती मागा , आम्ही तुम्हांस नजराणा म्हणून बहाल करू , पण स्वराज्यातील आमचा कोणताही मावळा , आम्ही स्वराज्याच्या बाहेर देणार नाही .
रत्नजडित मोत्याचा कंठा आणि ५ हजार असरफिया
बक्षीस दिले ; परंतु त्यावर येसाजी कुतुबशहास म्हटले ,
" याची काहीही गरज मला नाही , माझं कौतुक करायला
माझे राजे समर्थ आहेत , हा पराक्रम मी राजांच्या चरणी
समर्पित करतो " , एवढं बोलून येसाजी पाच पावलं मागे
जातो . पुढे कुतुबशहाने राजांना एक प्रस्ताव दिला , महाराज असा महापराक्रमी व स्वामिनिष्ठ माणूस आम्हांस द्या , त्याबदल्यात आम्ही तुम्हांस हजारो हत्ती भेट देतो . छत्रपती शिवाजी महाराजांनी , कुतुबशहाच्या या प्रस्तावास स्पष्ट नकार दिला व त्याला म्हटले , तुम्ही माझ्याकडून हजारो हत्ती मागा , आम्ही तुम्हांस नजराणा म्हणून बहाल करू , पण स्वराज्यातील आमचा कोणताही मावळा , आम्ही स्वराज्याच्या बाहेर देणार नाही .
यावरून येसाजींची महाराजांविषयी आपुलकी , पराक्रम
आणि स्वामिनिष्ठता सिध्द होते .
आणि स्वामिनिष्ठता सिध्द होते .
No comments:
Post a Comment