भाग 62
महाराणी बायजाबाईसाहेब शिंदे ह्यांचे चरित्र,
लेखक :- दत्तात्रय बळवंत पारसनीस
बायजाबाईसाहेब व महाराज जनकोजीराव ह्यांचा बेबनाव---------7
कर्नल सदरलंड नामक एका माहितगार युरोपियन गृहस्थाने त्यावेळच्या ग्वाल्हेरच्या स्थितीबद्दल जो लेख लिहिला आहे, त्यांत हे भविष्य ध्वनित केले आहेः-“बायजाबाईसाहेब ह्या आमच्या साहाय्याशिवाय राज्यकारभार चालवीत आहेत, आणि आतांपर्यंत, बालराजाने संस्थानांतील आपल्या अनुयायी मंडळीसह बायजाबाईच्या राज्यकर्तृत्वावर किंवा सामर्थ्यावर कांहीं छाप बसविली आहे, असे दिसत नाहीं. तथापि जसजसा तो वयाने मोठा होत जाईल व सज्ञान होईल, त्याप्रमाणे त्यास, जर साधारण महत्त्वाकांक्षा व मनुष्याचे उचित मनोविकार असतील, तर पुढेमागे जी सर्व राजसत्ता त्याचीच होणार, तिचा कांहीं भाग हाती घेण्याची इच्छा त्यास उत्पन्न झाल्यावांचून राहणार नाही. त्याचप्रमाणे, संस्थानच्या सरदार व मुत्सद्दी लोकांपैकी काहींना नेहमीं नवीन उदयास येणाच्या सूर्याप्रमाणे नूतन राजाची आवड अधिक असते, व कांहींना स्त्रीच्या राज्यकारभारापेक्षां पुरुषाचा राज्यकारभार अधिक पसंत वाटतो,असे सर्व लोक बालराजाचा पक्ष लवकरच स्वीकारतील. आणि असे झाले ह्मणजे त्यांच्या संयुक्त बळापुढे रीजंट राणीचे राज्य बिलकूल टिकणार नाहीं. खजिन्याचे आधिपत्य व संस्थानची इतर कित्येक साधने ह्यांच्या योगाने बायजाबाईच्या पक्षाची काही दिवस सरशी होईल व त्यांस प्रतिपक्षाशीं थोडा वेळ टिकाव धरता येईल. अशा वादामध्ये ब्रिटिश सरकार में अगदी अलिप्त राहील हेच विशेष संभवनीय आहे. आह्मी कोणावरही मेहेरबानी न करितां, उभय पक्षांस जितकें ज्यास्त स्वातंत्र्य देऊं, तितकें त्या संस्थानचे हित होऊन, त्याची राज्यव्यवस्था अधिक राष्ट्रीय व अधिक कार्यसाधक होईल. व तेणेकरून आह्मांस त्या संस्थानच्या राजकारणात हात घालण्याची अवश्यकता तितकी कमी कमी वाटत९० जाईल. परंतु कर्नल सदरलंड ह्यांच्या अनुमानाप्रमाणे ब्रिटिश सरकारच्या तटस्थपणाचा परिणाम ग्वाल्हेर संस्थानास हितावह न होता, उलट अनर्थावह मात्र झाला, असे मिलप्रभृति इतिहासकारांचे मत आहे. अस्तु. |
महाराणी बायजाबाईसाहेब शिंदे ह्यांचे चरित्र,
लेखक :- दत्तात्रय बळवंत पारसनीस
बायजाबाईसाहेब व महाराज जनकोजीराव ह्यांचा बेबनाव---------7
कर्नल सदरलंड नामक एका माहितगार युरोपियन गृहस्थाने त्यावेळच्या ग्वाल्हेरच्या स्थितीबद्दल जो लेख लिहिला आहे, त्यांत हे भविष्य ध्वनित केले आहेः-“बायजाबाईसाहेब ह्या आमच्या साहाय्याशिवाय राज्यकारभार चालवीत आहेत, आणि आतांपर्यंत, बालराजाने संस्थानांतील आपल्या अनुयायी मंडळीसह बायजाबाईच्या राज्यकर्तृत्वावर किंवा सामर्थ्यावर कांहीं छाप बसविली आहे, असे दिसत नाहीं. तथापि जसजसा तो वयाने मोठा होत जाईल व सज्ञान होईल, त्याप्रमाणे त्यास, जर साधारण महत्त्वाकांक्षा व मनुष्याचे उचित मनोविकार असतील, तर पुढेमागे जी सर्व राजसत्ता त्याचीच होणार, तिचा कांहीं भाग हाती घेण्याची इच्छा त्यास उत्पन्न झाल्यावांचून राहणार नाही. त्याचप्रमाणे, संस्थानच्या सरदार व मुत्सद्दी लोकांपैकी काहींना नेहमीं नवीन उदयास येणाच्या सूर्याप्रमाणे नूतन राजाची आवड अधिक असते, व कांहींना स्त्रीच्या राज्यकारभारापेक्षां पुरुषाचा राज्यकारभार अधिक पसंत वाटतो,असे सर्व लोक बालराजाचा पक्ष लवकरच स्वीकारतील. आणि असे झाले ह्मणजे त्यांच्या संयुक्त बळापुढे रीजंट राणीचे राज्य बिलकूल टिकणार नाहीं. खजिन्याचे आधिपत्य व संस्थानची इतर कित्येक साधने ह्यांच्या योगाने बायजाबाईच्या पक्षाची काही दिवस सरशी होईल व त्यांस प्रतिपक्षाशीं थोडा वेळ टिकाव धरता येईल. अशा वादामध्ये ब्रिटिश सरकार में अगदी अलिप्त राहील हेच विशेष संभवनीय आहे. आह्मी कोणावरही मेहेरबानी न करितां, उभय पक्षांस जितकें ज्यास्त स्वातंत्र्य देऊं, तितकें त्या संस्थानचे हित होऊन, त्याची राज्यव्यवस्था अधिक राष्ट्रीय व अधिक कार्यसाधक होईल. व तेणेकरून आह्मांस त्या संस्थानच्या राजकारणात हात घालण्याची अवश्यकता तितकी कमी कमी वाटत९० जाईल. परंतु कर्नल सदरलंड ह्यांच्या अनुमानाप्रमाणे ब्रिटिश सरकारच्या तटस्थपणाचा परिणाम ग्वाल्हेर संस्थानास हितावह न होता, उलट अनर्थावह मात्र झाला, असे मिलप्रभृति इतिहासकारांचे मत आहे. अस्तु. |
No comments:
Post a Comment