माणदेशातील खरसुंडीच्या भागातील करगणी, गोमेवाडी, हिवतड इत्यादी गावाचे वतनदार सलगर होते. मराठ्यांच्या स्वातंत्र्यसंग्रामात पराक्रम गाजविलेले सरदार विठोजी सलगर, सरदार अंगाजी सलगर, बहिर्जी सलगर हे याच घराण्यातील मात्तबर वीरपुरुष होत.
सलगर घराण्याच्या संबंधाने समकालीन मोगल इतिहासकार शहानवाज खान म्हणतो कि, " सलगर घराणे हे धनगर असून यांचे पूर्वज तुंगभद्रेच्या तीरावरील 'अनेगोंदी' येथील आहेत, याच गावाला पूर्वी राजगादी होती. पुढे याच घराण्यातील वंशज विजापूरला येऊन नेमाजीराजे सिंदे यांच्या सैन्यात प्रमुख बनले आणि पुढे चालून मुघलांनी बहिर्जीला सात हजारांची मनसब देऊन 'राजा वीर बहादूर' हि पदवी दिली होती. हा बहिर्जी फक्त योद्धा नसून एक साहित्यिक सुद्धा आहे, तो फारसी आणि उत्तरेतील दोआब (मैथिली किंवा भोजपुरी असावी) मधील भाषेत काव्य करतो."
मराठेशाहीच्या काळात आपल्या पराक्रमाने नावारूपाला आलेल्या अनेक हाटकर सरदार घराण्यांमध्ये सलगर या घराण्यातील वीर पुरूषांचा व स्ञीयांचाही समावेश करावा लागेल.
बयाबाई सलगर या एक समर्थ विधवा स्ञी,त्यांच्या पतीच्या मृत्यूनंतर (पतीच्या नावाचा उल्लेख सापडला नाही) त्या खंबीरपणे उभ्या राहिल्या. इ.स.वी १७२८ च्या शाहूदफ्तरांतील एका पञानुसार (दफ्तर अंक-२,पञ क्र-१७२८) परगणे पालिम व परगणे पोहनेर हे दोन महाल बयाबाई सलगर यांस मोघलाईतून जहागीर असल्याची नोंद सापडते. तसेच, आणखी एक पञ असे: यादी बयाबाई सरगरीण यांस पञ की मौजे बुजरूख परगणे पालीम हा गाव राजश्री यशवंतराव महादेव खासनीवीस याजकडे मुकासा दिल्हा असे. तरी तुम्ही मशारनिल्हेकडून कमाविसदारांचे एकविसी साहित्य करून मौजे मजकूरचा वसुल सुरळीत घेत जाणे म्हणून पञ.
तसेच, संशोधक मा. राजेनरेशजी जाधवराव यांच्या सौजन्याने प्राप्त झालेल्या एका अस्सल पञानुसार निजामाकडील राजा रामचंद्र जाधवराव (सेनापती धनाजी जाधवराव यांचे नातू तर चंद्रसेन यांचे पुञ) यांच्या दिमतीस असलेल्या सरदारांमध्ये सरदार अंगाजी सलगर यांचा उलेख सापडतो.
* संदर्भ- सरंजामी मरहट्टे (लेखक- संतोष ग. पिंगळे)
No comments:
Post a Comment