सोनोपंत डाबीर (मुत्सद्दी)

 सोनोपंत डाबीर (मुत्सद्दी)

छत्रपती शिवाजी महाराजांचा एक अतिशय महत्वाचा मुत्सद्दी शहाजींच्या काळापासून भोसले कुटुंबाची सेवा करीत होता. जेव्हा शहाजींना कर्नाटकात अहेमाद आदिलशहाने पाठवले तेव्हा शहाजींनी सोनोपंतला पुणे व सुपे प्रांताच्या प्रशासकीय कामात जिजाबाई व शिवरायांच्या मदतीसाठी पाठवले.

स्वराज्याच्या सुरुवातीच्या काळात त्यांनी शिवरायांना उत्तम मार्गदर्शन केले.

वयाच्या पंधराव्या वर्षी शिवरायांनी रायरेश्वराच्या मंदिरात कान्होजी जेधे, बाजी पासलकर, तानाजी मालुसरे, सूर्याजी मालुसरे, येसाजी कंक, सूर्याजी काकडे, बापूजी मुदगल, नरसप्रभू गुप्ते, सोनोपंत डबीर या आपल्या बारा मावळातील सवंगडय़ांच्या साथीने २६ एप्रिल १६४५ रोजी स्वराज्याची शपथ घेतली.

In 1658 मध्ये जेव्हा मुस्तफा खान याने शहाजीला अटक केली आणि त्याला ठार मारण्याचा कट रचला, तेव्हा सोनोपंतने आदिलशहाच्या चुकीच्या हेतूबद्दल शहजानला दिल्लीत आणून पटवून दिले. त्याच्या महान मुत्सद्दी युक्तीचा परिणाम म्हणून शहाजहानने आदिल शहावर शहाजीला तातडीने सोडण्यासाठी दबाव आणला.

In 1660 मध्ये, दख्खनचे नवीन मुघल सुभेदार असलेले शास्ताखान यांच्याशी चर्चा करण्यासाठी सोनोपंत यांची दूत म्हणून निवड झाली.

२५ जानेवारी १६६५ - सोनोपंत डबीर यांचे निधन. सोनोपंत डबीर म्हणजे शिवरायांच्या अष्टप्रधान मंडळीतील एक मौल्यवान रत्न. मराठा साम्राज्याचे पेशवे (पंतप्रधान) श्री क्षेत्र महाबळेश्वर येथील शंकर मंदिरात शिवाजी महाराजांनी राजमाता जिजाऊ साहेब व सोनोपंत डबीर यांची सुवर्णतुला केली होती.

६ जानेवारी १६६५ – सुवर्णतुला….

श्री क्षेत्र महाबळेश्वर येथील शंकर मंदिरात शिवाजी महाराजांनी राजमाता जिजाऊ साहेब व सोनोपंत डबीर यांची सुवर्णतुला केली. या दिवशी सूर्यग्रहण होते.
या मंदिरापासून समर्थ स्थापीत मारूती व मठ जवळच आहे. या दिवशी महाबळेश्वराचे मंदिर गजबजून गेले होते. ग्रहणकाल लागला. स्नानादि विधी झाले आणि एका पारड्यात आईसाहेबांना बसविण्यात आले. दुसर्‍या पारड्यात सोन्याच्या मोहरा-पुतळ्या टाकण्यास सुरूवात झाली. शास्त्री पंडीत तुलादानविधीचे मंत्र म्हणत होते. आईसाहेबांना या सोहळ्यापेक्षा शिवबाचेच कौतुक वाटत होते. माझा मुलगा ! केवढा रम्य आणि संस्मरणीय प्रसंग हा !
उंचच उंच सह्याद्रीचे ते वृक्षाच्छादित शिखर. तेथे ते प्राचीन शिवमंदिर. जवळच पंचगंगांच्या उगमधारा खळखळताहेत. ब्राह्मण वेदमंत्र म्हणताहेत. एका पारड्यात आई बसलेली आहे आणि एक मुलगा दुसर्‍या पारड्यांत ओंजळीओंजळीने सोने ओतीत आहे. मातृदेवो भव ! पितृदेवो भव ! आचार्य देवो भव ! राष्ट्राय देवो भव !
जगाच्या इतिहासात इतक उदात्त उदाहरण दूसरीकडे नाही.
. “मदर्स डे” ही आमची संस्कृती नाही. वर्षातील केवळ एक दिवस आईसाठी नसतो. आमचे आवघे आयुष्य आई-वडिलांना समर्पित आहे.
सोनोपंतांचे नाव आज खर्‍या अर्थाने सार्थ झाले. दोनिही तूळा पार पडल्या. सोनोपंत यावेळी खूप थकले होते.

शिवरायांनी सोनोपंताला त्यांच्या परिश्रमांचे व प्रामाणिकपणाचे कौतुक म्हणून चांदीचे वजन देऊन त्यांचा सन्मान केला.