नागपूरचे भोसलेे आणि मराठा काळ भाग २९

 

नागपूरचे भोसलेे आणि मराठा काळ

भाग २९

जेव्हा माधवराव आणि जानोजी यांच्यात वाटाघाटी सुरू होती, तेव्हा पूर्वीच्या एजंटने त्याला जानोजीची बाजू मांडली. त्याचा सारांश मराठा संघाच्या सर्वसाधारण स्थितीचे सूचक आहे. जानोजी हे समजण्यास हळू नव्हते की त्यांच्या आणि पेशव्यातील वाद केवळ निजामालाच होईल. परंतु सत्तेच्या इच्छेमुळे कोणतेही समाधानकारक समाधान कठीण झाले. पेशव्यांना जानोजींच्या मनातील बातमी सांगून लिहिलेले पत्र खालीलप्रमाणे आहेः “श्रीमंत आमच्यावर रागावल्यामुळे (जानोजी) बेरारवर आक्रमण करीत आहेत. मी पुणे जाळण्यात दोषी नाही. जेव्हा निजाम या कृतीत गुंतले तेव्हा मी “त्याला पाठिंबा दर्शविला नाही. मी हे कबूल करतो की हैदर नायक यांच्याविरूद्धच्या मोहिमेस मी मदत केली नाही. हे सर्व मानव चुकणे नंतर आहे. परंतु शिक्षेमुळे मला ३० लाख रुपयांच्या क्षेत्रापासून वंचित ठेवण्यात आले. 30 लाख खूप वजनदार आहे. ती आता निजामाला देण्यात आली आहे. सर्पाला दूध दिले पाहिजे का? जर मला निझामावर हल्ला करण्याचा आदेश दिला गेला तर मी त्याला ठार मारीन आणि तुमचा सन्मान करण्यासाठी मी वेगवान मोर्चा पुढे जाऊ शकणार नाही. मी निराश होऊ नये. " जानोजींनी या शब्दांत आपल्या भावना व्यक्त केल्या. परंतु असे घडते की जे घडले त्याबद्दल त्याला खरोखर पश्चात्ताप झाला नाही. कारण, दर्यापूर कराराच्या दोन वर्षातच त्याने पुन्हा एकदा माधवरावाशी झालेल्या वादात रघुनाथरावाची बाजू घेतली आणि नंतरचा राग स्वतःवर ओढवला.

in 1768 मध्ये माधवराव आणि रघुनाथराव यांच्यातील भांडणात, जानोजींनी नंतरचे समर्थन करण्याचे ठरविले. तथापि, रघुनाथराव पराभूत झाला आणि जनोजी सैन्य त्याच्यात सामील होण्यापूर्वीच अटक करण्यात आली. माधवराव दर्यापूरच्या कराराचा भंग केल्याबद्दल जानोजीला धडा शिकवण्याचा दृढनिश्चय करीत होता ज्यामध्ये त्यांनी त्यांच्या कारणासाठी पाठिंबा देण्याचे मान्य केले होते. जनोजींना पेशव्याच्या ताज्या हल्ल्याची भीती वाटली. म्हणून त्यांनी आपले दूत चिमणाजी रखमणगड चितानिस यांना चर्चेसाठी पेशव्यांकडे पाठवले. पेशव्यांनी देवदूताचे म्हणणे ऐकण्यास नकार दिला आणि देवजीपंत यांना पेशवे-भोसले वस्तीत गैरवर्तन करणारा म्हणून मानल्यामुळे जानोजी यांना देवजीपंतला पुण्यात पाठविण्यास सांगितले. माधवराव यांनी देवजीपंतला अटक केली आणि बेरारवर कूच केला. पेशव्यांसमवेत त्यांचे सेनापती गोपालराव पटवर्धन आणि रामचंद्र गणेश कानडे होते. रुजाउद्द-दौला आणि रामचंद्र जाधव यांच्या नेतृत्वात निजामाने आठ हजारांची फौज पाठविली. पेशव्यांनी आपल्या मित्रपक्षांच्या सैन्याने वर्धा नदीच्या पश्चिमेस भोसलेचा प्रदेश ताब्यात घेतला. जानोजीच्या नातेवाईकांनी गाविलगड किल्ल्यात आश्रय घेतला होता. दागिने देखील या ठिकाणी काढले गेले होते. जानोजी यांनी आपल्या सैन्याने 7-12-1768. रोजी वर्धा नदीच्या पश्चिमेस तिवस येथे तळ ठोकला