सीताबर्डी किल्लाचा इतिहास भाग ३

 

सीताबर्डी किल्लाचा इतिहास

भाग ३

लेखन ::सतीश राजगुरे

हा किल्ला 1820 मध्ये बांधण्यात आला होता. त्यात आयताकृती काळ्या बेसाल्टचा वापर करण्यात आला. त्याचे सपाट एस्बेस्टॉस छत चुनखडीने प्लॅस्टर केलेले होते. ही भिंत नऊ फूट जाड होती. टेकड्यांच्या उतारानुसार तिची उंची वेगवेगळी होती. किल्ल्याला चार गोलाकार बुरुज होते, त्यापैकी एक नागपूर पोलीस चौकी आणि नागपूर महानगरपालिकेची पाण्याची टाकी म्हणून संयुक्तपणे वापरला जातो. तर इतर बुरुजांचा वापर आता प्रादेशिक सैन्याच्या 118 व्या रेजिमेंटची ऑफिसर्स मेस आणि गेस्ट हाऊस म्हणून केला जातो.

1853 मध्ये रघुजी भोंसले तृतीय यांच्या मृत्यूनंतर शाही खजिना सीताबर्डी किल्ल्यात ठेवण्यात आला. त्यामुळे नागपुरातील सैनिक व नागरिकांमध्ये असंतोष निर्माण झाला. हे पाहता जवळच्या कामठी येथे तैनात असलेल्या सैन्याला सीताबर्डी किल्ल्यावर पाचारण करण्यात आले. यावेळी नागपूर सब्सिडियरी फोर्स संपुष्टात आणली गेली आणि मद्रास स्थानिक घोडदळ आणि पायदळ तुकड्यांचा नियमित सैन्यात समावेश करण्यात आला.

त्याचवेळी ब्रिटिश भारतीय उपखंडातील प्रदेशांवर वर्चस्व गाजवण्यासाठी आपल्या दडपशाही धोरणांनी भारतीयांचे शोषण करत होते. 1857 च्या बंडातून भारतीयांच्या मनात असंतोष प्रकट होत होता. मेरठ आणि दिल्लीतील घटना समजल्यावर नागपूरच्या घोडदळांनी 13 जून 1857 रोजी सीताबर्डी किल्ल्यावर इंग्रजांविरुद्ध बंडाची योजना आखली. पण वरिष्ठ ब्रिटिश अधिकाऱ्यांना याची माहिती मिळाली. त्यांनी हल्ल्यापासून बचाव करण्यासाठी 18 तोफा तैनात केल्या होत्या.