सरदार साबाजी शिंदे
इ.स. १७५२ ते १७५६ दरम्यान अफगाणिस्तानचा अहमदशहा अब्दाली उत्तर भारतात वारंवार स्वाऱ्या करत होता. त्याने लाहोर आणि मुलतान हे प्रांत जिंकले आणि मथुरा-वृंदावनसारखी पवित्र स्थळे लुटली. हे प्रकार मराठ्यांना मान्य नव्हते. बादशहाच्या संरक्षणाची जबाबदारी असल्याने आणि अब्दालीला थोपवण्याची आवश्यकता असल्याने मराठ्यांनी मोठी मोहीम काढण्याचा निर्णय घेतला.
मराठा सैन्याने दिल्लीकडे वेळ न घालवता थेट पंजाबकडे मार्गक्रमण केले. सरहिंद येथे अब्दालीचा सेनापती समदखान पराभूत झाला. त्यानंतर मराठ्यांनी लाहोर आणि मुलतान हे दोन्ही महत्त्वाचे प्रांत आपल्या ताब्यात घेतले. या मोहिमेत मराठा सैन्याने रावी, बियास, सतलज आणि चिनाब अशा मोठ्या नद्या पार केल्या. मानाजी पायगुडे लाहोरकडे गेले असता, तेथील शत्रू सैन्याने थेट संघर्ष न करता माघार घेतली आणि लाहोर मराठ्यांच्या हातात सहज आला.
या सर्व मोहिमेचा शेवट आणि सर्वोच्च टप्पा म्हणजे मराठे सिंधू नदीपर्यंत पोहोचणे. सिंधूपर्यंत मराठ्यांचे सैन्य जाणे ही त्या काळातील अत्यंत मोठी कामगिरी होती. याच दरम्यान अटकेचा किल्ला मराठ्यांच्या ताब्यात आला. हा दक्षिणेतून गेलेल्या कोणत्याही सत्तेचा पहिला अटकेपर विजय होता. या विजयामुळे मराठ्यांची सीमा प्रचंड पुढे सरकली आणि पंजाब-पंचनंद प्रदेशावर मराठ्यांचे नियंत्रण दृढ झाले.
या काळात इराणच्या शाहाकडून मराठ्यांना पत्रे आली. अब्दालीला थोपवण्यासाठी मराठ्यांशी मैत्री ठेवण्याची त्याची इच्छा होती. याचा अर्थ त्या प्रदेशात मराठ्यांची सत्ता मान्य केली जात होती. मराठ्यांनीही काबुल–कंदहारपर्यंत प्रभाव वाढवण्याची तयारी दर्शवली होती.
अखेरीस मराठा फौजा मूळतान आणि अटकेपर्यंतचा मोठा प्रदेश काबीज करून परतल्या. या मोहिमेत साबाजी शिंदे, तुकोजी होळकर,खंडोजी कदम आणि मानाजी पायगुडे यांचे विशेष योगदान होते. संपूर्ण मोहिमेत मराठ्यांनी अब्दालीला उत्तरेतून खऱ्या अर्थाने रोखून धरले आणि मराठा सामर्थ्य अटकेपर्यंत पोहोचवले.
No comments:
Post a Comment